Η νέα μεγάλη έρευνα του Ινστιτούτου για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, Eteron, επιχειρεί μια αναλυτική αποτύπωση του πολιτικού και κοινωνικού προσανατολισμού των ελλήνων ψηφοφόρων. Σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.574 ατόμων ηλικίας 17 ετών και άνω, η «Ακτινογραφία των Ψηφοφόρων» του Απριλίου 2025 σκιαγραφεί μια κοινωνία σε κατάσταση αναστοχασμού και μετασχηματισμού.

Ιδεολογικός αυτοπροσδιορισμός και νέες διαιρέσεις

Η έρευνα καταδεικνύει τη σταδιακή αποδυνάμωση της παραδοσιακής διάκρισης Αριστεράς και Δεξιάς. Μόλις το 32,9% των ερωτηθέντων θεωρεί σημαντική τη διαχωριστική αυτή γραμμή, ποσοστό μειωμένο σε σχέση με το 36,1% του 2023. Παράλληλα, το 36% δηλώνει ότι δεν εκφράζεται από κανέναν από τους δύο πόλους του άξονα «συστημικός – αντισυστημικός», επιβεβαιώνοντας την υποχώρηση της αξίας των παραδοσιακών ιδεολογικών κατηγοριοποιήσεων.

Σε επίπεδο ιδεολογικής ταυτότητας, η σοσιαλδημοκρατία παραμένει το ισχυρότερο σημείο αναφοράς, με το 20,9% των πολιτών να δηλώνει ότι εκφράζεται κυρίως από αυτήν. Ωστόσο, η ιδεολογική τοποθέτηση μοιάζει να λειτουργεί περισσότερο ως πολιτισμικό παρά ως αυστηρά πολιτικό στίγμα.

Κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς

Η δυσπιστία προς τους θεσμούς εμφανίζεται εντεινόμενη. Μόνο το 13,6% των ερωτηθέντων εμπιστεύεται τα πολιτικά κόμματα, ενώ τα ΜΜΕ συγκεντρώνουν ακόμη χαμηλότερο ποσοστό εμπιστοσύνης, μόλις 6,2%. Παράλληλα, η εμπιστοσύνη προς τη Δικαιοσύνη και το Κοινοβούλιο παραμένει χαμηλή, καθώς μόνο το 28,6% και το 24,8% αντίστοιχα δηλώνουν ότι τα εμπιστεύονται. Τα δεδομένα αυτά αποκαλύπτουν μια σταθερή τάση αποξένωσης από τους παραδοσιακούς θεσμικούς διαμεσολαβητές της συλλογικής βούλησης.

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία, ωστόσο, συνεχίζει να απολαμβάνει ευρεία αποδοχή: το 79,3% των πολιτών την προτιμά έναντι άλλων μορφών διακυβέρνησης. Εξίσου χαρακτηριστικό είναι ότι το 84,9% απορρίπτει την άποψη πως η δικτατορία θα ήταν προτιμότερη της δημοκρατίας.

Πολιτικό ενδιαφέρον και αντιφάσεις

Παρά τη φθορά της εμπιστοσύνης, το ενδιαφέρον για την πολιτική διατηρείται υψηλό: το 74,7% δηλώνει ότι ενδιαφέρεται αρκετά ή πολύ για τα πολιτικά ζητήματα. Το στοιχείο αυτό δηλώνει ότι η αποστασιοποίηση από τα κόμματα και τους θεσμούς δεν σημαίνει απάθεια, αλλά διαφορετικό τύπο πολιτικής σχέσης με την πραγματικότητα.

Την ίδια στιγμή, αναδεικνύεται ένα έντονο αίσθημα πολιτικού αδιεξόδου. Το 34% των πολιτών εκτιμά ότι ούτε η (κεντρο-)δεξιά ούτε η (κεντρο-)αριστερά μπορούν να εγγυηθούν ένα καλύτερο μέλλον, ποσοστό αυξημένο από το 27,6% του 2023. Η αύξηση αυτή καταγράφει μια ριζοσπαστικοποίηση της δυσπιστίας, όχι απέναντι μόνο σε πρόσωπα ή κυβερνήσεις, αλλά απέναντι στο ίδιο το κομματικό φάσμα.

Εσωτερικές τάσεις και αξιακές μετατοπίσεις

Η έρευνα δείχνει ότι τα κόμματα του δεξιού φάσματος εμφανίζονται περισσότερο ιδεολογικά συνεκτικά και αξιακά συμπαγή, ενώ τα κόμματα της (κεντρο-)αριστεράς χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη εσωτερική πολυμορφία και διαφοροποιήσεις. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι, ενώ η Δεξιά συντηρεί ακόμα κάποιες ενιαίες αφηγήσεις, η Αριστερά παλεύει με την ετερογένεια των προσδοκιών και των κοινωνικών αιτημάτων που εκπροσωπεί.

Ψυχολογική ανάγνωση των ευρημάτων

Τα δεδομένα της έρευνας δεν αποτυπώνουν μόνο πολιτικές στάσεις, αλλά αντανακλούν βαθύτερες ψυχικές δυναμικές. Η χαμηλή εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς συνυπάρχει με ένα ισχυρό ενδιαφέρον για την πολιτική, στοιχείο που μαρτυρεί ότι η κοινωνία δεν αποσύρεται από τη συλλογική ζωή, αλλά μετατοπίζει τις ανάγκες και τις προσδοκίες της.

Η αμφιθυμία απέναντι σε ιδεολογικούς προσδιορισμούς και η υποχώρηση της ανάγκης για παραδοσιακές κατηγοριοποιήσεις μπορεί να αναγνωστεί ως αμυντικός μηχανισμός απέναντι στην εμπειρία της απογοήτευσης. Το πολιτικό υποκείμενο διατηρεί ενεργή την επιθυμία συμμετοχής, χωρίς όμως να προσδένεται σε σταθερές ταυτότητες. Η απομάκρυνση από τα κόμματα δεν ισοδυναμεί με παραίτηση. Αντιθέτως, αναδεικνύει την ανάγκη για νέες μορφές αναγνώρισης και νέες δομές πολιτικής αντιπροσώπευσης.

Η ευρεία αποδοχή της δημοκρατίας, παρά την έντονη δυσαρέσκεια για τον τρόπο λειτουργίας της (74,3% δυσαρεστημένοι), φανερώνει μια κοινωνία που παραμένει προσηλωμένη στο δημοκρατικό ιδεώδες, αλλά αμφισβητεί τη θεσμική του πραγμάτωση. Το 79,3% των πολιτών απορρίπτει την ιδέα εναλλακτικών μορφών διακυβέρνησης, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτική κρίση δεν αφορά το ίδιο το δημοκρατικό πλαίσιο, αλλά τη λειτουργικότητά του. Το αίσθημα του ανικανοποίητου δεν μεταφράζεται σε απονομιμοποίηση της δημοκρατίας, αλλά σε ανάγκη ανανέωσης των θεσμών, προκειμένου να ανταποκριθούν στις βαθύτερες ψυχικές και κοινωνικές ανάγκες για αναγνώριση, δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα. Η αντίφαση μεταξύ αποδοχής του δημοκρατικού ιδεώδους και αμφισβήτησης της πρακτικής του εφαρμογής δεν είναι απλώς ιδεολογική, αλλά έχει υπαρξιακή διάσταση. Σε μια περίοδο όπου οι παραδοσιακές κατηγοριοποιήσεις φθίνουν, το πολιτικό υποκείμενο αναζητεί νέους άξονες νοηματοδότησης, επιχειρώντας να γεφυρώσει το κενό εμπιστοσύνης με την ανάγκη για πολιτική συμμετοχή και συλλογική ταυτότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα «Ακτινογραφία των Ψηφοφόρων» προσφέρει την εικόνα μιας κοινωνίας σε μετάβαση. Μιας κοινωνίας που, μέσα από την αποδιάρθρωση των παραδοσιακών διαχωριστικών γραμμών, επιχειρεί να επανεφεύρει τα μέσα της συλλογικής δράσης και τους όρους της πολιτικής της αυτοσυνείδησης.

–

Αντώνης-Μάριος ΠαΠαγιώτης, e-κοδόμος.
Δόκιμος Ψυχολόγος / Υπό διαμόρφωση Ψυχοθεραπευτής – σε μακρά θεραπεία με την ακαδημαϊκή κοινότητα
Ο ίδιος, κινείται μεταξύ ετερόκλητων ακαδημαϊκών και επαγγελματικών πεδίων, με σταθερό προσανατολισμό στην ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία. Η εμπειρία του στον ανθρωπιστικό τομέα αποδεικνύεται μετασχηματιστική, ενώ η ενεργή του παρουσία στον χώρο της επικοινωνίας, του πολιτικού και ψηφιακού μάρκετινγκ συνεχίζει να τροφοδοτεί τις συνθετικές του αναζητήσεις. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στις ψυχολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές επιπτώσεις των τεχνολογικά διαμεσολαβημένων αλληλεπιδράσεων.