«ΟΙ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ». «Οι Λαζαρίνες» είναι εορτή – έθιμο που έχει ρίζες αρχαιοελληνικές και σχετίζεται με την αναγέννηση της φύσης, την καρποφορία της γης και την γονιμότητα. Έλκει την ονομασία του εκ του Λαζάρου της Εκκλησίας μας. Διατηρήθηκε με τον Χριστιανισμό, συνδέθηκε με την Ανάσταση του Λαζάρου και προσαρμόστηκε στο πνεύμα της χριστιανικής θρησκείας.
Το έθιμο τούτο λαμβάνει χώρα σε πολλές κωμοπόλεις και χωριά της Π. Ε. Κοζάνης και δη της Ελίμειας Κοζάνης, ήτοι στην Αιανή, στον Κρόκο, στην Άνω Κώμη, στην Κάτω Κώμη, στην Καισαρειά, στην Ροδιανή, στην Αγία Παρασκευή κ.λ.π. Συμφώνως προς το έθιμο τούτο, το Σάββατο του Λαζάρου κοπέλες-κόρες φορούν την παραδοσιακή ελληνική μακεδονική ενδυμασία, φορούν στο κεφάλι γυναικείο καπέλο, που παραπέμπει στην καυσία, ήτοι στο καπέλο που φορούσαν οι αρχαίες Ελληνίδες εκ Μακεδονίας, ή φορούν στεφάνι, που παραπέμπει στο διάδημα, ήτοι στεφάνι που φορούσαν οι αρχαίες εκ Μακεδονίας γυναίκες, στολισμένο με ανοιξιάτικα λουλούδια, ή φορούν μαντήλα κεντημένη, με απεικονίσεις λουλουδιών. Φέρουν ποδιά με παραστάσεις λουλουδιών. Φορούν ενώτια (σκουλαρίκια) και περιλαίμιες επιχρυσωμένες ή επαργυρωμένες αλυσίδες με φλουριά και νομίσματα. Βγαίνουν στην εξοχή και συλλέγουν άνθη της Άνοιξης, σχηματίζουν στεφάνια, με τα οποία περιβάλλουν την κεφαλή τους ή στολίζουν την καυσία ή την μαντήλα τους. Επίσης χορεύουν και τραγουδούν σηματοδοτώντας τον ερχομό της Άνοιξης, την αναγεννημένη Φύση, την καρποφορίας της Γης και την γονιμότητα,.
Στις Αιγές (Βεργίνα) Βεροίας μέσα στον μεγάλο βασιλικό τάφο του Έλληνος Μακεδόνος Βασιλέως Φιλίππου Β΄ ευρέθη η λάρνακά του. Εντός της λάρνακος υπήρχε ο στρατιωτικός εξοπλισμός του, ο οποίος ήτο καλά διατηρημένος. Μεταξύ των εξαρτημάτων του εξοπλισμού τούτου ήτο και το κράνος του. Το βασιλικό αυτό κράνος είναι μοναδικό στο είδος του. Φέρει α) λοφίο στην κορυφή του, β) παραγναθίδες και γ) την κεφαλή της θεάς Αθηνάς περί το μέσον του μετώπου του κράνους. Το κράνος τούτο ευρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Στην Ελληνική Μακεδονία μας, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα υπάρχουν γυναικεία χορευτικά συγκροτήματα πολιτιστικών συλλόγων, στα οποία οι κοπέλες-χορεύτριες φορούν την παραδοσιακή ελληνική μακεδονική φορεσιά τους και στην κεφαλή φέρουν καυσία, (γυναικείο καπέλο), στολισμένη με άνθη της Άνοιξης, λουλούδια, τριαντάφυλλα. Το λοφίο που παρατηρείται στην καυσία τους αυτή μοιάζει με το λοφίο του κράνους του βασιλέως Φιλίππου Β΄.
Ο βασιλεύς Φίλιππος Β΄ ήτο υιός της Ευρυδίκης, θυγατρός του Σίρρα. Κατά μία ιστορική άποψη, η Ευρυδίκη κατήγετο από το άλλοτε ισχυρό τοπικό ελληνικό μακεδονικό βασίλειο της Ελίμειας ή Ελιμιώτιδος, νυν περιοχής Αιανής Ελίμειας Π.Ε. Κοζάνης της αρχαίας Ελληνικής Άνω Μακεδονίας. Σύμφωνα με άλλη ιστορική πηγή, η Ευρυδίκη ήτο Λυγκηστίδα, εκ του τοπικού αρχαίου ελληνικού βασιλείου της Λυγκηστίδος, νυν περιοχής Π.Ε. Φλώρινας της αρχαίας Ελληνικής Άνω Μακεδονίας.
Τέτοια δε καυσία (καπέλο), που ομοιάζει ως προς το λοφίο της με το λοφίο του κράνους του βασιλέως Φιλίππου Β΄, φορούν οι κοπέλες του χορευτικού συγκροτήματος του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου «Η ΚΟΖΙΑΝΗ» της πόλεως Κοζάνης, οι οποίες (κοπέλες) με το επιβλητικό αυτό ελληνικό μακεδονικό καπέλο τους, κομψά στολισμένο με λουλούδια, έκλεψαν την παράσταση στις δεκαήμερες αποκριάτικες εκδηλώσεις στους Φανούς Κοζάνης 2025. Βλέπε σύμβολο 997γ στο πόνημα με τίτλο : «Διαμέρισμα το γεωγραφικό της Ελληνικής Μακεδονίας μας».
Στο αρχαίο αυτό έθιμο «ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ» συμμετέχουν και μικρές κορασίδες, οι οποίες συλλέγουν κι αυτές άνθη, στολίζουν τα μαλλιά της κεφαλής τους και γεμίζουν με ιδιαίτερο ζήλο τα μικρά κάνιστρα (καλαθάκια) που έχουν στα χεράκια τους. Οι μικρές ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ, κορασίδες, κοριτσάκια, κρατούν κι αυτές μικρά καλαθάκια, μικρά κάνιστρα, που τα γεμίζουν οι ίδιες με ανοιξιάτικα λουλούδια συμμετέχοντας κι αυτά στο πανάρχαιο αυτό ελληνικό έθιμο, διατηρώντας το στον χρόνο.
Στα πλαίσια της τελετουργίας αυτής εντάσσεται και το πήδημα της σιδερένιας πυροστιάς ή της γάστρας για απόκτηση της δύναμης που έχει ένα σίδερο, όπως η πυροστιά. Έτσι, στην πλατεία του χωριού οι κοπέλες στήνουν ανάποδα μια πυροστιά, τοποθετούν πάνω σ΄ αυτήν αναποδογυρισμένη μια γάστρα και βάζουν μέσα ένα αγριολάχανο και ένα κλούβιο αυγό. Χορεύουν και τραγουδούν όλες μαζί γύρω από την πυροστιά και στη συνέχεια με τη σειρά, πηδούν επάνω από την γάστρα για να έχει σιδερένια υγεία όλο το χρόνο για να μπορούν να αντέξουν το βάρος των απαιτητικών γεωργικών εργασιών καθ΄ όλο το έτος. Το έθιμο του πηδήματος της πυροστιάς ή της γάστρας εξυμνεί το στοιχείο της δύναμης, της υγείας, της γονιμότητας.
Στην κωμόπολη : Αιανή Ελίμειας Δήμου Κοζάνης τηρείται από τις ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ και το έθιμο της φωτιάς. Οι κοπέλες-κόρες ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ ανάβουν φωτιά στην πλατεία του χωριού. Χορεύουν και τραγουδούν πέριξ αυτής και ακολούθως μία-μία από τις κοπέλες υπερπηδά τις φλόγες, χωρίς να καεί. Η φωτιά κατά την ελληνική αρχαιότητα συμβόλιζε την μεταμόρφωση, την ανανέωση και τον εξαγνισμό. Η φλόγα αποτελεί πηγή ζωής. Ο Πλάτων (427 π.Χ-347 π.Χ.), σπουδαίος αρχαίος Έλλην φιλόσοφος, μαθητής του Σωκράτη (470/479 π.Χ.-399 π.Χ.), την συνδέει με την αθανασία της ψυχής. Ο Αριστοτέλης (384 π.Χ.-322 π.Χ.), φιλόσοφος και ρήτορας, πατέρας της φιλοσοφίας, και οι Στωικοί θεωρούν τη φωτιά την πρώτη αιτία της δημιουργίας του κόσμου. Ο Ηράκλειτος (5ος αιών π.Χ.) υποστηρίζει ότι η φωτιά είναι σύμβολο της αλλαγής, ότι όλα κινούνται και ότι το μόνο σταθερό είναι το Όν φωτιά, που δεν είναι η εκδηλωμένη φλόγα, αλλά αυτή από όπου πηγάζουν τα πάντα, ταυτίζει τη φωτιά-φλόγα με το πνεύμα, που είναι ανήσυχο, όπως η φλόγα, και χαρακτηρίζει τη φωτιά σύμβολο σοφίας και γνώσης που δίνει φως στο σκοτάδι.
Στο χωριό : Λευκοπηγή Ελίμειας του Δήμου Κοζάνης ΟΙ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ τηρούν και το έθιμο της λυγαριάς. Κατ΄ αυτό οι κοπέλες-κόρες ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ κόπτουν ευλύγιστες λυγαριές και τις περιτυλίγουν στη μέση τους, δίκην γυναικείας ζώνης, για να αποκτήσουν τη δύναμη που απαιτείται για τις γεωργικές εργασίες της απαιτητικής χρονιάς που θα ακολουθήσει. Περιτυλίσσουν με τη λυγαριά τη μέση ως ζώνη και για να αποκτήσουν τη μελλοντική δύναμη για τις ανάγκες του κυοφορείν (της κυοφορίας) και του τεκνοποιείν (της τεκνοποιίας).
Στο χωριό : Κρόκος Ελίμειας του Δήμου Κοζάνης ΟΙ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ κοπέλες-κόρες τηρούν το έθιμο της λυγαριάς κατά την Πρωτομαγιά. Το πρωί της Πρωτομαγιάς συγκεντρώνονται στη θέση «Λάκκος» του χωριού τους –μια τοποθεσία του χωριού που έχει σχήμα λάκκου- κόβουν λυγαριές- λεπτά ευλύγιστα κλαριά- με τις οποίες περιτυλίγουν τη μέση τους, σαν ζώνη, για να αποκτήσουν δύναμη για τις γεωργικές δουλειές της χρονιάς, αλλά και για τη μελλοντική γονιμότητα, συγκεντρώνουν σε μεγάλα κάνιστρα (καλάθια) ή αγγεία, και κόβουν από την φύση λουλούδια της Άνοιξης γεμίζουν τα στόμια των με λουλούδια και ακολούθως από πηγή χρησιμοποιούν νερό προς πλύσιμο των χεριών τους. Στην πλατεία του χωριού στη συνέχεια οι κοπέλες αυτές, με τα αγγεία στολισμένα με άνθη, επιδίδονται σε χορούς και τραγούδια. Οι εκδηλώσεις σηματοδοτούν τη χαρά της ζωής και την αναγέννηση της φύσης, και υμνούν τον έρωτα και την καρποφορία της γης.
Στο έθιμο ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ, στις ημέρες μας λόγω ελλιπούς συμμετοχής, συμμετέχουν – και ορθώς – και έγγαμες γυναίκες : α) για να τονωθεί το στοιχείο της συμμετοχικότητος, β) για να αποκτήσουν οι εκδηλώσεις περισσότερη αίγλη γ) για να δημιουργηθούν σκηνές με αστεία, κέφι και γέλιο και δ) για να διαμορφωθεί πνεύμα ομαδικότητος, ενότητος, αγάπης και αλληλεγγύης.
Οι ανθεσφόρες εις την κεφαλή Κόρες-ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ και οι κοπέλες-χορεύτριες των πολιτιστικών συλλόγων που συμμετείχαν στις αποκριάτικες εκδηλώσεις 2025 του Δήμου Κοζάνης 2025, με τις με ανοιξιάτικα άνθη στολισμένες καυσίες-καπέλα τους, με την στολισμένη με λουλούδια καλοχτενισμένη κόμη τους, με τα διαδήματα, λουλουδένια επί της κεφαλής, στεφάνια, με τις πολύχρωμες λουλουδένιες μαντήλες και με παραδοσιακή ελληνική μακεδονική φορεσιά τους, έδωσαν ξεχωριστό παρουσιαστικό και χορευτικό χρώμα στις αποκριάτικες εκδηλώσεις αυτές 2025, που έλαβαν χώρα στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης, κατά το δεκαήμερο από την Τσικνοπέμπτη μέχρι και την Κυριακή της Μεγάλης Αποκριάς. Βλέπε το σύμβολο 998α και 998β του ανηρτημένου στο διαδίκτυο πονήματός μου με τίτλο : «Διαμέρισμα το γεωγραφικό της Ελληνικής Μακεδονίας μας».
Στην αρχαία Αθήνα τελούνταν εορτές καθ΄ όλους τους μήνες του αττικού ημερολογίου, ήτοι καθ΄ όλο το έτος. Οι εορτές αυτές είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα, πλειστάκις δε διοργανώνονταν και αγώνες κατά την διάρκεια των εορτών αυτών. Σε αρκετές από τις εορτές αυτές, εν τη ροή του χρόνου, το θρησκευτικό στοιχείο ατόνησε.
Αναφέρω ακολούθως συνοπτικώς τους μήνες του αρχαίου αττικού (αθηναϊκού θα λέγαμε πιο απλά) ημερολογίου και στη συνέχεια τις εορτές στην Αθήνα ανά μήνα, εκκινώντας από τον Ανθεστηριώνα, μια και είναι ο έχων συνάφεια με τις Λαζαρίνες. Ακολούθως θα τηρηθεί η σειρά, αρχής γενομένης από τον Εκατομβαιώνα, ήτοι : Εκατομβαιών, Μεταγειτνιών, Βοηδρομιών, Πυανεψιών, Μαιμακτηριών, Ποσειδεών, Γαμηλιών, (Ανθεστηριών), Ελαφηβολιών, Μουνιχιών και Θαργηλιών. Παραλλήλως θα γίνεται και αναφορά των εκτός Αθήνας εορτών κατά τους μήνες αυτούς, και πάλι ανά μήνα.
1ος μήνας του έτους (16/7-15/8) : Εκατομβαιών (ή Εκατομβαίων)
2ος μήνας του έτους (16/8-15/9) : Μεταγειτνιών
3ος μήνας του έτους (16/9-15/10 : Βοηδρομίων (ή Βοηοδρομιών)
4ος μήνας του έτους (16/10-15/11) : Πυανεψιών (ή Πυανοψιών)
5ος μήνας του έτους (16/11-15/12) : Μαιμακτηριών
6ος μήνας του έτους (16/12-15/1 : Ποσειδεών ή Ποσειδιών
7ος μήνας του έτους (16/1-15/2) : Γαμηλιών
8ος μήνας του έτους (16/2-15/3) : Ανθεστηριών
9ος μήνας του έτους (16/3-15/4 : Ελαφηβολιών
10ος μήνας του έτους (16/4-15/5) : Μουνιχιών
11ος μήνας του έτους (16/5-15/6) : Θαργηλιών
12ος μήνας του έτους (16/6-15/7 : Σκιροφοριών
1.«ΤΑ ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ». «Τα Ανθεστήρια» ετελούντο στην αρχαία Αθήνα κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα (15 Φεβρουαρίου-15 Μαρτίου, 8ο μήνα του αττικού έτους) και διαρκούσαν τρεις ημέρες. Κάθε ημέρα από τις τρεις αυτές γινόταν ξεχωριστή εορτή. Την πρώτη ημέρα η εορτή εκαλείτο «ΤΑ ΠΙΘΟΙΓΙΑ», την δεύτερη ημέρα ελέγετο «Οι ΧΟΕΣ» και την τρίτη ημέρα ελέγετο «Οι ΧΥΤΡΟΙ».
Στην γιορτή της πρώτης ημέρας οι πολίτες άνοιγαν τους πίθους, τα πιθάρια, και έπιναν σε κοινή εστίαση τον νέον οίνον. Έτσι εξημερώνοντο τα ήθη. Στην γιορτή της δεύτερης ημέρας σε κοινή εστίαση οι πολίτες έπιναν σε διαγωνισμό με άμιλλα τον πρώτο οίνον της σοδειάς. Και στην γιορτή της τρίτης ημέρας σε πήλινες χύτρες ετοποθετούντο ψημένοι καρποί ως θυσία προς τον χθόνιο Ερμή, ψυχοπομπό των νεκρών, υπέρ των ψυχών των τεθνεώτων.
Ο θεός Διόνυσος ήτο ο προστάτης της καρποφορίας των αμπέλων, ως εκ τούτου εθεωρείτο και ευνοϊκός σε κάθε βλάστηση. Γι΄ αυτό ελέγετο και Ανθεύς και καθώς με το ποτό έφερε και την εξημέρωση των ηθών ελέγετο και θεσμοφόρος. Κατά τα «Ανθεστήρια» στην Αθήνα και σε λοιπές ιωνικές πόλεις διοργανώνονταν τραγικοί και κωμικοί αγώνες, με παραστάσεις τραγωδιών και κωμωδιών.
Εν αρχαία Ελλάδι και εν Μεγάλη Ελλάδι εγένοντο : «ΤΑ ΑΝΘΕΣΦΟΡΙΑ». Εορτή εαρινή (ανοιξιάτικη), προς τιμήν τινος θεότητος. Κατά την εορτή τούτη, αι νεάνιδες συνέλεγαν τα νέα άνθη του έαρος, με τα οποία υπό μορφήν στεφάνου έθετον επί την κεφαλήν των, όπως καταδεικνύουν και αγαλματίδια γυναικείων μορφών σε Αρχαιολογικά Μουσεία της χώρας μας.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας ευρίσκεται γυναικείο άγαλμα που παριστά γυμνόστηθη γυναίκα, η οποία με το αριστερό χέρι της στηρίζεται σε κίονα, έχει μεγάλη πλούσια μακρά κόμη, στολισμένη με λουλούδια και φοράει καυσία (γυναικείο καπέλο). Στο ίδιο Μουσείο ευρίσκεται σωρεία αγαλμάτων που παριστάνουν γυναίκες φέρουσες καυσία και άνθη εις την κεφαλή, και μικρογραφικά γυναικεία αγάλματα στα οποία παρίστανται γυναίκες με ποδήρεις χιτώνες φέρουσες χτενισμένη μακρά κόμη και καυσία. Ακόμη ευρίσκονται μικρογραφικά αγαλματίδια, κεφαλές γυναικείων αγαλματιδίων, εκ των οποίων φαίνεται η περίτεχνη κόμμωσή των και η περιβολή της κεφαλής των με την καυσία. Εξ αυτών τεκμαίρεται ότι στην αρχαία Ελληνική Μακεδονία οι κοπέλες περιέβαλλον την κεφαλή τους με καυσία στολισμένη με άνθη ανοιξιάτικα
α. «Τα Ανθεσφόρια», ετελούντο κατά το έαρ (Ανοιξη) στο Άργος της Πελοποννήσου προς τιμήν της θεάς Ήρας. Εδώ οι νέες άγαμες ανθεσφόρες κόρες συνέλεγαν άνθη, γέμιζαν μ΄ αυτά καλάθια και, κρατώντας στα χέρια τα καλάθια πλήρη λουλουδιών ανοιξιάτικων, με πομπή τιμούσαν τη θεά Ήρα.
β. Επίσης «Τα Ανθεσφόρια» ετελούντο στην αρχή της Ανοίξεως εις την Κρήτη, και δη στην Κνωσσό προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης της θεάς του έρωτος, την οποία ακολουθούσαν πάντοτε οι Χάριτες και οι Ώρες.. Εδώ άγαμες ανθεσφόρες κόρες κατά την πομπή των εκράτουν επί την κεφαλήν αυτών κάνιστρα πεπληρωμένα ανθέων.
γ. Ακόμη «Τα Ανθεσφόρια» εγένοντο κατά την Άνοιξη προς τιμή της θεάς Αφροδίτης και προς τιμήν του θεού Διονύσου, θεού του κρασιού και της γονιμότητος εις την πόλη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας της Πελοποννήσου.
δ. Προσέτι «Τα Ανθεσφόρια» ετελούντο στην αρχή της Άνοιξης προς τιμήν της θεάς Περσεφόνης σε ελληνικές πόλεις που είχαν ιδρύσει Έλληνες άποικοι, από το 800 π.Χ. και μετά, στην Σικελία και την Κάτω Ιταλία. Και εκεί οι εκδηλώσεις ελάμβανον χώρα. Οι νέες κοπέλες κατά το έαρ συνέλεγον τα νέα άνθη (Στράβων στ, 256 – Πολυδωρ. Α, 37).
Στη Ρόδο μας κατά την αρχαιότητα οι προς γάμον ώριμες κόρες ελέγοντο «Ανθεστηριάδες».
«ΤΑ ΔΙΑΣΙΑ». «Τα Διάσια» ήτο εορτή προς τιμή του Μειλίχιου Δία και γινόταν στην Αθήνα κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα (8ο μήνα αττ. έτους). Ήταν εορτή της πρώιμης Άνοιξης αφιερωμένη στον Μειλίχιο Δία (του Κάτω Κόσμου). Σημειωτέον ότι ο Μειλίχιος Δίας ήταν χθόνια θεότητα, πριν από την συγχώνευση των παλιών θεοτήτων με το δωδεκάθεο, μια πρωτόγονη θεότητα με την μορφή φιδιού. Οι άνδρες γιόρταζαν στην ύπαιθρο. Οι γυναίκες έκαναν γλυκίσματα ζυμωμένα με αλεύρι και μέλι σε μορφές ζώων, ιδίως βοοειδών. Μερικά από αυτά τα έκαιγαν για να γλυκάνουν τους χθόνιους θεούς. Κατά τον 5ο αιώνα εγένοντο και καύσεις ζώων. Η γιορτή εξέπεσε συν τω χρόνω.
«ΤΑ ΔΙΙΣΩΤΗΡΙΑ». «Τα Διισωτήρια» ήσαν εορτή που εγένετο στον Πειραιά αφιερωμένη στον Δία Σωτήρα. Ήταν ευχαριστήρια εορτή. Σχηματιζόταν πομπή κατευθυνόμενη στο ιερό του ναού, ονομαζόμενο «διισωτήριον». Για τους νέους οι οποίοι συμμετείχαν στην πομπή και εργάζονταν για την όλη γιορτή οργανωνόταν και «άμιλλα νέων» (αγώνες ιστιοπλοϊας και κωπηλασίας).
«ΤΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ». «Τα Παναθήναια» ήσαν γιορτές στην Αθήνα προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. Στην αρχή αφορούσαν μόνο την μικρή Αθήνα και ελέγοντο «Αθήναια». Με την πολιτική ένωση της Αττικής με κέντρο την «πόλη» Αθήνα, έλαβαν την ονομασία «Παναθήναια», γιατί όλες οι πολίχνες, μικρές πόλεις, της Αττικής και οι αποικίες έστελναν «θεωρούς», παρατηρητές θα λέγαμε σήμερα, και μετείχαν με εισφορές στις θυσίες. Ετελούντο τα «Παναθήναια τα Ενιαυτόν» και τα «Τα Παναθήναια τα Μεγάλα».
α. «ΤΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ΤΑ ΕΝΙΑΥΤΟΝ» (Παναθήναια Μικρά) Εορτή που εγένετο κατ΄ έτος στην Αθήνα προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
β. «ΤΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ». «Τα Παναθήναια τα Μεγάλα» ετελούντο κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα (16 Ιουλίου-15 Αυγούστου, 1ο μήνα του αττικού έτους). Οι γιορτές ήταν πολυήμερες και γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια στην Αθήνα προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Το πρωί γινόταν πομπή που ξεκινούσε από τον Κεραμεικό και έφθανε στην Ακρόπολη. Με την πομπή μεταφερόταν στην Ακρόπολη ο καινούργιος κροκόχρωμος πέπλος (=το πέπλο) της θεάς Αθηνάς που τον είχαν υφάνει και τον είχαν κεντήσει επιλεγμένες κοπέλες των γνωστότερων οικογενειών, κοπέλες γνωστές ως «εργαστίναι».
Ο πέπλος μεταφερόταν με μεγάλο τροχοφόρο πλοίο που οι Αθηναίοι το χρησιμοποιούσαν και για άλλες γιορτές. Ήταν δε απλωμένος ως ιστίο για να φαίνεται καλύτερα η κεντημένη σ΄ αυτόν παράσταση γιγαντομαχίας. Ο πέπλος προοριζόταν για το παλιό θαυματουργό ξόανο της Αθηνάς Πολιάδος, το στημένο στον αρχαιότερο του Παρθενώνος ναό της και αργότερα στο Ερέχθειο. Ο πέπλος παραδιδόταν ακολούθως σε αντιπρόσωπο του αθηναϊκού ιερατείου, όπως φαίνεται σε μια από τις πλάκες της ζωφόρου του Παρθενώνος, στην ανατολική πλευρά του ναού, όπου απεικονιζόταν το τέλος της πομπής.
Στην πομπή μετείχαν οι εργαστίνες, μουσικοί με αυλούς και λύρες, έφιπποι νέοι, παρθένες με προσφορές σε κάνιστρα τα οποία κρατούσαν στην κεφαλή τους (κανηφόροι), ευγενείς νέες κοπέλες με υδρίες στους ώμους, νέοι οδηγούντες τα προς θυσία υπέρ της θεάς Αθηνάς ζώα, ηλικιωμένοι με κλαδί ελιάς στο χέρι, και πολίτες (άνδρες και γυναίκες).
Κατά την «παννυχίδα» της παραμονής της γιορτής, ύστερα από χορούς νέων και νεανίδων, ετελούντο λαμπαδηδρομίες (αγώνες με πυρσούς). Ο νικητής ελάμβανε ως βραβείον έλαιον εκ των ιερών ελαιών της θεάς Αθηνάς μέσα σε αμφορείς που εξωτερικώς από τη μια πλευρά απεικόνιζαν την Πρόμαχο Αθηνά με την φράση «των Αθήνηθεν άθλων» και από την άλλη εμφάνιζαν εικόνα-σκηνή εκ του αθλήματος του νικητή. Στις επόμενες ημέρες γίνονταν γυμνικοί αγώνες. Επίσης και μουσικοί (αγώνες ωδής, αυλού, κιθάρας) στο Ωδείο που είχε κτίσει ο Περικλής στα ανατολικά του Θεάτρου του Διονύσου. (Βλέπε Πλούταρχ. Περικλής 13).
Στα κλασικά χρόνια η γιορτή τούτη (τα Μεγάλα Παναθήναια) απέκτησε χρώμα πανήγυρης πατριωτικής με έξαρση της εθνικής υπερηφάνειας, με παραμελημένη τη θρησκευτική συγκίνηση.
«ΤΑ ΣΥΝΟΙΚΙΑ». «Τα Συνοίκια» ήταν εορτή στην Αθήνα κατά την οποία οι Αθηναίοι θυσίαζαν προς τιμή της θεάς Αθηνάς εις ανάμνησιν της υπαγωγής των αγροτικών κοινοτήτων-συνοικιών της Αττικής στην «πόλη» της Αθήνας από τον Θησέα.
«ΤΑ ΑΡΡΗΦΟΡΙΑ». «Τα Αρρηφόρια» ή «Αρρηφορία» ήταν γιορτή στην Αθήνα που ποτέ δεν έχασε τον θρησκευτικό χαρακτήρα της. Ήταν ένα μυστικό τελετουργικό για την καρποφορία της γης. Τελούνταν στον παλιό ναό της Αθηνάς με την φροντίδα ιέρειας της Αθηνάς, χωρίς όμως η γιορτή να έχει σχέση με την θεά Αθηνά. Ονομάστηκε «Αρρηφόρια» ή «Αρρηφορία», επειδή ως πυρήνα είχε την μεταφορά μυστικών (άρρητων) αντικειμένων από τον ένα ναό σε άλλον με σκοπό την ευόδωση της βλάστησης.
«ΤΑ ΧΑΛΚΕΙΑ». «Τα Χαλκεία» ήσαν γιορτή στην Αθήνα κοινή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς και του θεού Ήφαιστου.
«ΤΑ ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΑ». Τα Μεταγείτνια» ήσαν θρησκευτική εορτή που εγένετο κατά τον μήνα Μεταγειτνιώνα (15 Αυγούστου-15 Σεπτεμβρίου – 2ο μήνα του αττικού έτους).
«ΤΑ ΝΕΜΕΑ». «Τα Νέμεα» ήσαν αρχικά θρησκευτική εορτή στη Νεμέα προς τιμήν του θεού Διός, στο ναό του που υπήρχε εκεί. Στον περίβολο του ναού αυτού επανυγηρίζετο η εορτή η λεγομένη Νέμεα ή Νεμαία ή Νεμεία (Πινδ. Νέμ. Γ, 114) και την οποία υμνούν τα Νέμεα του Πίνδαρου (Πίνδ. Νέμ. Β. 4, Γ 18, Στ. 54). Τινές την ίδρυση αυτών αποδίδουν στον Ηρακλή (Πινδ. – Παυσαν. Β, 15, 2 – Απολλόδωρ. Γ, 6, 4). Επανηγυρίσθησαν δε οι αγώνες το πρώτον επί των Επτά επί Θήβας και ετελούντο τον Αύγουστο, ήτοι κατά τον αττικό μήνα Μεταγειτνιώνα. Χαρακτήρα εθνικής εορτής έλαβαν τα Νέμεα μεταγενεστέρως. Η κατ΄ αυτά χρονολογική αρίθμηση άρχισε κατά την 51η Ολυμπιάδα. Πανελλήνια δε επισημότητα δεν έλαβαν προ της 70ης Ολυμπιάδος.
«ΤΑ ΠΥΘΙΑ». «Τα Πύθια» ήτο εορτή στους Δελφούς, στο Κρισσαίο πεδίο, προς τιμήν του Πυθίου θεού Απόλλωνος και διοργανώνονταν αγώνες, αρχικά μουσικοί και ακολούθως, κατά παράδειγμα των Ολυμπίων, και γυμνικοί και ιππικοί. Εορτή και αγώνες ετελούντο στο δεύτερο 15νθήμερο του Αυγούστου, ήτοι κατά τον αττικό μήνα Μειταγειτνιώνα.
«ΤΑ ΟΛΥΜΠΙΑ». «Τα Ολύμπια» αρχικώς ήσαν θρησκευτική εορτή στην Ολυμπία προς τιμήν του Πελασγικού Διός. Ετιμάτο ο Πελασγικός Ζεύς και ετελούντο επικήδειοι αγώνες. Οι αγώνες αυτοί ανανεώθηκαν και επισημοποιήθηκαν με την μορφή των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Έτσι η Ολυμπία κατέστη το κέντρον πάσης Ελλάδος. Κατά την ιστορία, τους αγώνες ίδρυσαν κυρίως ο Λυκούργος εκ Σπάρτης και ο Ίφιτος εξ Ήλιδος. Οι Ολυμπιακοί αγώνες γίνονταν κατά το θερινό ηλιοστάσιο.
«ΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ». «Τα Ελευσίνια» ήσαν το γεωργική εορτή προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης, τελουμένη αρχαιότατα στην Ελευσίνα. Η γιορτή αυτή γινόταν κατά τον ως άνω μήνα Μεταγειτνιώνα, ( β΄ 15νθήμερο του Αυγούστου) με αγώνες, στους οποίους οι νικητές ελάμβαναν ως έπαθλο μικρή ποσότητα κριθαριού της πρόσφατης συγκομιδής. «Τα Ελευσίνια» αποτελούσαν ευχαριστία και πανηγυρισμό για την προηγούμενη σοδειά, σε αντίθεση με «Τα Προηρόσια», για τα οποία γίνεται λόγος κατωτέρω, που αποτελούσαν προσευχή για την ευόδωση της προσεχούς, της επικείμενης σοδειάς.
«ΤΑ ΚΑΡΝΕΙΑ ή ΤΑ ΚΑΡΝΕΑ». «Τα Κάρνεια ή Κάρνεα», ήσαν εορτή των Δωριέων στην Σπάρτη. Εγένοντο προς λατρεία του Καρνείου θεούΑπόλλωνα. Επανηγυρίζοντο στον Κάρνειο μήνα, τον Αύγουστο, ήτοι κατά τον αττικό μήνα Μεταγειτνιώνα. Η εορτή διαρκούσε εννιά (9) ημέρες και είχε χαρακτήρα πολεμικό, σε ανάμνηση της καθόδου των Ηρακλειδών Δωριέων. Ο Κάρνος ήτο υιός του Δία και της Ευρώπης, Ακαρνάν στην καταγωγή, που διδάχθηκε την μαντική τέχνη εκ του Απόλλωνος και εφονεύθη υπό του ίππου του κατά την εισβολή των Δωριέων στην Πελοπόννησο. Οργισθείς εξ αυτού ο πατήρ του Απόλλων έπεμψε λοιμό στην χώρα των Δωριέων, την Σπάρτη, και προς εξιλέωση αυτού εσύστησαν οι Λακεδαιμόνιοι Δωριείς «τα Κάρνεια ή Κάρνεα». (Σχλ. Θεοκρ. Ε, 83- Παυσαν. Γ, 18, 3 – Απολλόδ. Β, 8, 3).
«ΤΑ ΒΟΗΔΡΟΜΙΑ». «Τα Βοηδρόμια» ήσαν εορτή στην Αθήνα προς τιμήν του θεού Απόλλωνος Βοηδρομίου, τελουμένη κατά την 7η ημέρα του 3ου μηνός Βοηδρομιώνα (15 Σεπτεμβρίου-15 Οκτωβρίου, 3ο μήνα του αττικού έτους). Βοηδρόμιος ελέγετο ο θεός Απόλλων στην Αττική και στην Βοιωτία. Βοηδρόμιος= ο συνδράμων στη μάχη. Η εορτή τούτη γινόταν προς τιμήν της νίκης του Θησέως κατά των Αμαζόνων (κατά τον Πλούταρχο Θησ. ΚΖ), ή της δοθείσας επικουρίας, (=βοηθείας) στους Αθηναίους επί Ερεχθέως από τον Ξούθο ή τον υιό του Ίωνα Ξούθου ή του υιού του Ίωνα κατά των Ελευσινίων (κατά τον Ευρυπίδη Ίων. 59 –Σουίδ. –Μ. Ετυμ.). Στην εορτή αυτή υπήρχε θυσία με πομπή.
«ΤΑ ΙΕΡΑ ΟΡΓΙΑ». «Τα Ιερά Όργια» ήσαν εορτές – ιερουργίες για την επιτυχία της σποράς και την ευόδωση της βλάστησης. Γίνονταν κατά το δεύτερο μισό του ως άνω μηνός Βοηδρομιώνα. Αρχικά είχαν ως σκοπό την επικείμενη σπορά. Στο ελευσινιακό όμως τελεστήριο ο κόκκος του σιταριού, που θαβόταν- ενταφιαζόταν στη γη και αργότερα ανασταινόταν με πλούσιο καρπό, έγινε σύμβολο του θανάτου του ανθρώπου και της ανάστασής του σε μια άλλη ζωή. Διδασκαλία για τον θάνατο και το υπερπέραν. Αρχαιοελληνισμός και Χριστιανισμός.
«ΤΑ ΠΥΑΝΕΨΙΑ» ή «ΠΥΑΝΟΨΙΑ» «Τα Πυανέψια ή Πυανόψια»» ήσαν εορτές που ετελούντο τον μήνα Πυανεψιώνα (15 Οκτωβρίου-15 Νοεμβρίου, 4ο μήνα αττικού έτους) για να τιμηθεί ο θεός Απόλλων. Ήτο εορτή για ην καρποφορία της γης. Ήτο ιεροπραξία για αποτροπή δεινών της πόλης που γινόταν πριν την συγκομιδή της σοδειάς. Η πόλη εθεωρείτο μολυσμένη από τις άδικες πράξεις των πολιτών της, και μπροστά στον κίνδυνο θεϊκής τιμωρίας με την καταστροφή της παραγωγής ή με αρρώστιες, γινόταν αυτή η εορτή για να εξασφαλιστεί η σοδειά της χρονιάς.
«ΤΑ ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑ». «Τα Θεσμοφόρια» ήσαν αρχαία εορτή, η οποία εγένετο προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και ετελείτο από έγγαμες γυναίκες. Οι γιορτές αυτές εγένοντο κατά τον ως άνω μήνα Πυανεψιώνα (στο τέλος Οκτωβρίου). Μια ομάδα γυναικών ελάμβανε «τα θεσμά». «Θεσμά» ήσαν αντικείμενα με δύναμη ευφορίας, όπως ζυμωμένα με αλεύρι ομοιώματα φαλλών και φιδιών, καθώς κλαδιά κουκουναριάς με τους καρπούς τους «δια το πολύγονον του φυτού». Η ομάδα αυτή γυναικών τα μετέφερε στους βωμούς. Κάθε γεωργός έπαιρνε την αναλογούσα σ΄ αυτόν μερίδα, την αναμίγνυε με το σιτάρι της σποράς στο οποίο μεταδιδόταν η δύναμη και αποτελούσε εγγύηση παραγωγής σοδειάς. Βλέπε και σύμβολο του παρόντος 28 : «ΤΑ ΣΚΙΡΑ».
«ΤΑ ΠΡΟΗΡΟΣΙΑ». «Τα προηρόσια» είχαν μικρή θρησκευτική σημασία. Ήταν τοπική εορτή της Ελευσίνας. Ετεούντο κατά τον ως άνω μήνα Πυανεψιώνα. Προηρόσια (ετυμ. προ + αρότου), ήτοι «περί των μελλοντικών καρπών». Επομένως τα Προηρόσια αποτελούσαν δέηση για την ευόδωση της προσεχούς σοδειάς, ενώ τα Ελευσίνια αποτελούσαν ευχαριστία και πανηγυρισμό για την προηγούμενη σοδειά.
«ΤΑ ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΑ». «Τα Μαιμακτήρια» ήσαν θρησκευτική εορτή που γινόταν κατά τον μήνα Μαιμακτηριώνα (15 Νοεμβρίου-15 Δεκεμβρίου, 5ο μήνα του αττικού έτους).
«ΤΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΤΑ ΜΙΚΡΑ».«Τα Διονύσια τα μικρά, εν αγροίς κατ΄ αγρούς» ετελούντο κατά τον μήνα Ποσειδιώνα, (15 Δεκεμβρίου- 15 Ιανουαρίου, 6ο μήνα του αττικού έτους) και δη τέλη Δεκεμβρίου, όταν στους αγρούς και τα χωριά άρχιζε χρήση του νέου κρασιού. Γίνονταν προς τιμήν του θεού Διονύσου Κατά τον Αριστοφάνη (Αχαρν. 241. 263) όλο το χωριό σε πομπή όδευε προς τη θυσία με κωμικές ορχήσεις και ποικίλους αστεϊσμούς, εξ ών ανεπτύχθη η κωμωδία. Μία δε από τις συνηθισμένες διασκεδάσεις ήσαν και τα ασκώλια. Ασκώλια (ασκωλιασμός) : Κατά την δεύτερη ημέρα των μικρών Διονυσίων παιδιά στην Αττική πηδούσαν με γυμνά πόδια σε γλιστερούς από λάδι επιχρισμένους ασκούς, κατασκευασμένους από δέρμα των ιερείων (σχλ. Αριστοφάνους Πλούτ. 1180.- Πλάτωνος Συμπ. σ. 190.- Πολυδώρου Θ, 121 – Ησύχ.).
«ΤΑ ΑΛΩΑ». «Τα Αλώα» ήτο εορτή. Εορτάζετο κατά τον ως άνω μήνα Ποσειδιώνα. Ετοίμαζαν πήλινους φαλλούς και τους μετέφεραν τη νύκτα γυναίκες σε καλλιεργημένα χωράφια, όπου τα σπαρμένα σιτηρά είχαν ήδη φυτρώσει, και εκεί τους μισοβύθιζαν όρθιους στο έδαφος. Η παρουσία των φαλλών ήτο σημάδι της ανάπτυξης των σιτηρών και της καρποφορίας.
15.«ΤΑ ΛΗΝΑΙΑ».«Τα Λήναια» ήσαν εορτή, η οποία ετελείτο στην Αθήνα κατά τον μήνα Γαμηλιώνα, (15 Ιανουαρίου -15 Φεβρουαρίου, 7ο μήνα του αττικού έτους). Επανηγυρίζοντο προς τιμήν του θεού Διονύσου εις το Λήναιον στον ναό του Διονύσου, νότια της Ακροπόλεως. Ήσαν τα Λήναια η από τους αγρούς και τα χωριά συνέχιση των μικρών Διονυσίων, γιατί και σ΄ αυτά τον πρώτο οίνο έπιναν, και την τελετή συνόδευε εστίαση (φαγητό), στην οποία η πόλη παρείχε το κρέας. Την πόλη διέτρεχε πομπή, κατά την οποία πομπή γίνονταν αστείες προκλήσεις εξ αμαξών και διδάσκονταν δράματα κυρίως κωμωδίες.
«ΤΑ ΘΕΟΓΑΜΙΑ ή ΓΑΜΗΛΙΑ». «Τα Θεογάμια ή γαμήλια» ήσαν εορτές των αρχαίων Ελλήνων στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις σε ανάμνηση των γάμων των θεών, ιδίως του Δία και της Ήρας. Ετελούντο κατά τον ως άνω μήνα Γαμηλιώνα.
«Η ΘΕΟΓΑΜΙΑ». « Η Θεογαμία» ήτο εορτή στην Μεγάλη Ελλάδα, από το 800 π.Χ. και μετά, σε μνήμη της θεάς Περσεφόνης, η οποία έξι μήνες το έτος ήτο με την μητέρα της Δήμητρα και τους άλλους έξι μήνες με τον θεό του Κάτω Κόσμου Πλούτωνα-Άδη, υιό του Κρόνου και της Ρέας, αδελφό του Δία,.
Για τις εορτές στην Αθήνα του : Ανθεστηριώνα (15 Φεβρουαρίου-15 Μαρτίου, 8ο μήνα του αττικού ημερολογίου) έγινε λόγος στην αρχή του παρόντος κειμένου.
«ΤΑ ΠΡΟΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ». «Τα Προχαριστήρια» είναι εορτή που ετελείτο στην πόλη της Αθήνας κατά τον μήνα Ελαφηβολιώνα (15 Μαρτίου-15 Απριλίου – 9ο μήνα αττικού έτους) που σηματοδοτούσε την παρέλευση του χειμώνα και την αρχή της Άνοιξης. Ετελούντο θυσίες προς την θεά Αθηνά. Τα Προχαριστήρια ήσαν ευχαριστήριες θυσίες προσφερόμενες στη θεά Αθηνά από τους άρχοντες της πόλης στο τέλος του χειμώνα, όταν άρχιζε το φύτρωμα των σπαρμένων καρπών.
Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε η αντίληψη πως τα αδύνατα φυτά είχαν ανάγκη θεϊκής προστασίας για να ωριμάσουν. Και σήμερα εμείς κάνουμε δεήσεις, αγρυπνίες επί ακραίων καιρικών φαινομένων : ανομβρία, συνεχόμενες κατακλυσμιαίες βροχοπτώσεις, συνεχόμενες σεισμικές δονήσεις ή απροβλέπτων συνθηκών.
«ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ». «Τα κυρίως Διονύσια, τα μεγάλα, τα κατ΄ άστυ ή αστυκά» επανηγυρίζοντο στην Αθήνα κατά τον ως άνω μήνα Ελαφηβολιώνα. Οι εορτές αυτές προς τιμήν του θεού Διονύσου ελάμβανον χώρα από την 8η μέχρι την 13η του μηνός τούτου. Ήτοι 15+8=23. Τουτέστι, από την 23η Μαρτίου και έξι ημέρες, ήτοι μέχρι την 28η νυν μηνός Μαρτίου. Δηλ. την 8η ημέρα του μηνός Ελαφηβολιώνα μέχρι την 13η του μηνός Ελαφηβολίωνος. Στα Μεγάλα Διονύσια συνέρρεαν πολλοί και εκ της Αττικής και εκτός Αττικής. Το κομισθέν στην Αθήνα από τις Ελευθερές, αρχαία πόλη στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας θεωρούμενη ως πατρίδα του Διονύσου αρχαίο ξόανο (ξύλινο άγαλμα) του θεού Διονύσου) εφέρετο με μεγάλη πομπή από το Λήναιον μέχρι τον μικρό ναό του Διονύσου, στον οποίο παρέμενε και στη συνέχεια επέστρεφε εις το Λήναιον εν μέσω πλήθους εορταζόντων. Εψάλλοντο δε σπουδαίοι διθύραμβοι προς τον Ελευθέριο Διόνυσο, τους οποίους συνέθετον για τον σκοπό αυτό οι επισημότεροι των ποιητών, και έτσι γεννήθηκε η δραματική ποίηση.
Τις τρεις τελευταίες ημέρες, ήτοι την 11η, 12η, και 13η του μηνός Ελαφηβολιώνα, ήτοι την 26η, 27η, και 28η του νυν μηνός Μαρτίου, εδιδάσκοντο δράματα, παρουσία μεγάλου πλήθους, και απονέμονταν δημόσιες διακρίσεις γενικώς , όπως ο στέφανος που εδόθη στον ρήτορα Δημοσθένη. Ο Θέσπις (-ιδος), Αθηναίος τραγικός ποιητής του 6ου αιώνος π.Χ., ο οποίος θεωρείται ο δημιουργός και θεμελιωτής της δραματικής τέχνης, ανέγειρε για τις παραστάσεις αυτές ικρία (=ικριώματα, σκαλωσιές), κι όταν αυτά έπεσαν, οικοδομήθηκε το θέατρο του Διονύσου. Στις παραστάσεις παρίστατο και ο Διόνυσος είτε ως γέρος με γενειάδα και μεγάλη κόμη, είτε ως νέος με σώμα ημίγυμνο, καλυμμένο στους ώμους με δέρμα ελαφιού, περιτυλιγμένος με βλαστούς σταφυλιών και κισσό, συνοδευόμενος από Σάτυρους, Σιλινούς, Κενταύρους, Νύμφες και Μούσες, ήρεμος και γαλήνιος εν μέσω αυτών, μερικές φορές με την ωραία μνηστή του Αριάδνη. Ιερά για τον Διόνυσο ήσαν: α) από τα φυτά : το κλήμα αμπέλου και ο κισσός, β) από τα ζώα : ο πάνθηρας, η τίγρις, η λύγξ, ο όνος, ο τράγος και γ) από τα ψάρια :ο δελφίν, η δελφίνα.
«ΑΡΤΕΜΙΣ ΑΓΡΟΤΕΡΑ». «Άρτεμις Αγροτέρα» ήταν εορτή στην Αθήνα και στην Αττική, κατά τον ως άνω μήνα Ελαφηβολιώνα, που εμφανίζεται κατά 5ο αιώνα π.Χ. με ετήσια θυσία 500 κατσικιών, προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος μετά τη νίκη των Αθηναίων κατά των Περσών στην μάχη του Μαραθώνος 490 π.Χ. Την εορτή η Άρτεμις την μοιραζόταν με τον θεό Ενυάλιο, γιατί η ίδια δεν ήταν πολεμική θεά. Η συμβολή της θεάς θεωρήθηκε βέβαια γιατί προ μάχης οι Αθηναίοι πολεμιστές ζήτησαν την βοήθεια της (Ξενοφώντος Ανάβας. 3, 2, 12). Σε όλες τις άλλες γιορτές της η θεά Άρτεμις εορτάζετο από τις γυναίκες Αθηναίες ως θεά του τοκετού.
«ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ». «Τα Χελιδόνια» στην Ρόδο ήσαν εαρινή (=ανοιξιάτικη) εορτή των Ροδίων. Κατ΄ αυτήν τα παιδιά, κατά τον ως άνω μήνα Ελαφηβολιώνα, περιφερόμενα στις οδούς έψαλαν και τραγουδούσαν την επιστροφή των χελιδόνων και ζητούσαν στο όνομα των χελιδονιών δώρα. Το άσμα τους άρχιζε ως εξής : «Ήλθε, ήλθε χελιδών, καλάς ώρας φέρουσα». Επικρατούσε δε η πρόληψη ότι ο αρχαίος σοφός Κλεόβουλος ο Ρόδιος εκ Λίνδου Ρόδου, ένας από τους αρχαίους επτά σοφούς της αρχαιότητος επινόησε δήθεν τον τρόπον τούτον αργυρολογίας, όταν υπήρχε κάποτε χρεία (=ανάγκη) χρημάτων στην πόλη της Ρόδου Λίνδο, από όπου κατήγετο ο ίδιος (Αθήναιος Η, 360, Ευστθ. Οδ. Φ). Στις μέρες μας υπάρχει το τραγούδι : «΄Ηρθε, ήρθε χελιδόνα, ήρθε κι άλλη μελιδόνα, κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάηδε». Προσέτι υπάρχουν και τα χελιδονίσματα της Θράκης. Ουσιαστικά πρόκειται για Κάλαντα της Άνοιξης. Και το αρχαίο έθιμο της Ρόδου και τα σημερινά χελιδονίσματα έχουν σχέση με τον ερχομό της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης.
«ΤΑ ΙΣΜΙΑ». «Τα Ίσθμια» ήσαν, μετά τα Ολύμπια, η επισημοτέρα πανήγυρις στην Ελλάδα τελουμένη στον Ισθμό της Κορίνθου εντός του ναού του θεού Ποσειδώνος. Οι αγώνες εγίνοντο προς τιμή του θεού Ποσειδώνος. Κατά τις αρχαίες παραδόσεις τα Ίσθμια ήσαν επικήδειοι αγώνες για τον Μελικέρτη, υιό της Ινούς, μετατραπέντα από τον Θησέα σε εορτή του Ιωνίου Ποσειδώνος (Πλούταρχου Θησεύς ΚΕ). Έπειτα απέκτησαν λαμπρό χαρακτήρα. Οι αγώνες ήσαν γυμνικοί, ιππικοί, μουσικοί. Διοργανώνονταν τον 2ο και 4ο χρόνο των Ολυμπιακών Αγώνων, κατά την Άνοιξη, ήτοι : ή κατά τον αττικό μήνα Ελαφηβολιώνα (16 Μαρτίου – 15 Απριλίου) ή κατά τον αττικό μήνα Μουνιχιώνα (16 Απριλίου – 15 Μαϊου) ή κατά τον αττικό μήνα Θαργηλιώνα (16 Μαϊου – Ιουνίου).
Ισθμικές σπονδές εκηρύττοντο επι των αγώνων τούτων, ως γενική ανακωχή. Δεν ετηρούντο όμως, όπως η Ολυμπιακή Εκεχειρία.
«ΤΑ ΘΕΟΦΑΝΙΑ». «Τα Θεοφάνια» ήτο εορτή στους Δελφούς για την επιστροφή του θεού Ήλιου, του αδελφού της θεάς Σελήνης και της θεάς Ηούς, της θεάς του γλυκοχαράματος, απόντος δήθεν του χειμώνος, εγένοντο δηλ. αρχές του έτους, αρχές Ανοίξεως, με την ψευδαίσθηση ότι δήθεν με την εμφάνιση του «πρώτου» ήλιου, δηλ. με την πρώτη εμφάνιση του ήλιου, εξέλιπε πλέον ο χειμώνας, είχε περάσει πια ο χειμώνας (Πολύδωρ. Λ, 34). Κατά τον κ. Γεώργιο Μπαμπινιώτη, κατά την εορτή αυτή έδειχναν στους λάτρεις του Απόλλωνος το άγαλμά του. Σημειωτέον ότι ο Απόλλων ήτο θεός του φωτός.
«Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΕΓΑΡΩΝ ΥΒΛΑΙΩΝ». «Η Αφροδίτη Μεγάρων Υβλαίων» ήτο μία εορτή – έθιμο που ετελείτο κάθε Άνοιξη στην αρχαία ελληνική πόλη Μέγαρα Υβλαία της Σικελίας, την οποία (πόλη) ίδρυσαν Έλληνες άποικοι μετά τον 8ο αιώνα π.Χ. Η θεά Αφροδίτη ελατρεύετο με ιδιαίτερη λαμπρότητα με γιορτές, με γλέντια, χορούς και τραγούδια. Ένα ποίημα από άγνωστο αρχαίο ποιητή λέγει για την παντοδύναμη θεά του έρωτα : «Ω, Βασίλισσα (Αφροδίτη) στον ουρανό, στη γη, στις θάλασσες δεν παύεις να σκορπάς σπόρους ζωής, να διδάσκεις πως έρχονται τα παιδιά. Αγαπήστε αύριο όσοι ποτέ ως τώρα δεν αγαπήσατε». Βλέπε στο ως άνω ίδιο πόνημα ολόκληρο το σύμβ. 999 με τα υποσύμβολά του. Προσέτι βλέπε το κείμενό μου με τίτλο : «Ο της Μεγάλης Ελλάδος (Σικελίας-Κάτω Ιταλίας αρχαίος πολιτισμός των αρχαίων Ιώνων».
«Η ΕΡΥΚΙΝΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ» «Η Ερυκίνη Αφροδίτη» : Στον Έρυκα, αρχαία ελληνική πόλη της Σικελίας, στο δυτική πλευρά του νησιού, ετελείτο κάθε Άνοιξη η εορτή της θεάς Ερυκίνης Αφροδίτης. Κατά την εορτή αυτή αφήνονταν ελεύθερα ολόλευκα περιστέρια από το ιερό του ναού της θεάς Αφροδίτης και πετούσαν προς την κατεύθυνση της Αφρικής. Έπειτα από οκτώ ημέρες γυρνούσαν, φέρνοντας μαζί τους μία κόκκινη περιστέρα που συμβόλιζε την Αστάρτη και τον ερχομό της Άνοιξης.
Κατά την παράδοση, ο Ηρακλής, διασχίζοντας την Ευρώπη και την Λιβύη, πήγε στην άκρη του τότε γνωστού κόσμου, για να κλέψει τους βους (=τα βόδια) του Γηρυόνη, που τα φύλαγαν ο Ευρυτίων και ο φοβερός δικέφαλος τσομπανόσκυλος Όρθρος. Αφού σκότωσε και τους δύο ο Ηρακλής, γυρνώντας με την λεία του, έφθασε στην πόλη Έρυκα της Σικελίας, που ήταν στην κορυφή απότομου βουνού, κατάφυτου από αμπέλια και άλλες καλλιέργειες.
Ο Όρθρος ήτο κύων (=σκύλος) δικέφαλος, τέκνον του Τυφώνος και της Έχιδνας, ο οποίος φρουρούσε τους βους του Γηρυόνη και φονεύθηκε από τον Ηρακλή που ήλθε να αρπάξει τους βους (Ησιόδ. Θεογον. 293. – Απολλόδωρ. Β. 5, 10). Υιός του Τυφώνος και της ΄Εχιδνας ήτο και ο Κέρβερος, αρχικώς πεντηκοντακέφαλος, αργότερον τρικέφαλος, αδελφός του δικέφαλου Όρθρου. Βλέπε επ΄ αυτού το σύμβολο 901 του ίδιου ως άνω πονήματος
Έχιδνα : 1. Βλέπε σελ. 900 Λεξικού Ελληνικής Γλώσσας Τεγόπουλου-Φυτράκη: Η Έχιδνα ήτο θυγατέρα του Φόρκυος, υιού του Πόντου, και της Κητούς. Ήτο κατά το μισό όμορφη κόρη και κατά το έτερο μισό φίδι. Μητέρα όλων των τεράτων (Κέρβερου, Λερναίας Ύδρας, Σφίγγας: 2. Βλέπε σελ. 325 Τόμος Α΄ Λεξικού της Ελληνικής Αρχαιολογίας Αλεξάνδρου Ραγκαβή : Η Έχιδνα ήτο θυγατέρα του Χρυσάορος και της Καλλιρόης (Ησιόδου Θεογεν. 295) ή του Ταρτάρου και της Γαίας (Γης), τέρας αποτρόπαιο και αρπακτικό, κατά το ήμισυ κόρη και κατά το ήμισυ όφις. Εκ του Τυφύωνος (Τυφώνος) στην Κιλικία εγέννησε τον κύνα (σκύλο) του Γυρυόνη Όρθρο, τον Κέρβερο, τον Λέοντα της Νεμέας, την Λερναία Ύδρα, την Χίμαιρα, την Σφίγγα, την Σκύλλα, κ.λ.π. (Ησιόδου Θεογον. 306). Ο Πανόπτης Άργος επέπεσε επ΄ αυτήν κοιμωμένην και την εφόνευσε. 3. Βλέπε και σελ. 1.172 Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης Ιωάννου Σταματάκου : Η Έχιδνα ήτο θυγατέρα Χρυσάορος και Καλλιρόης.
Εκεί, στην αρχαία ελληνική πόλη: Έρυκας, ήταν από αμνημόνευτα χρόνια το πανάρχαιο και περίφημο σε όλη τη Μεσόγειο ιερό της Μεγάλης Μητέρας, της Ερυκίνης Αφροδίτης. Το πιο μεγάλο και πολυσύχναστο σε όλη την Σικελία.
Ο Διόδωρος γράφει πως όλα τα άλλα ιερά της Σικελίας είχαν κάποιες μόνο περιόδους δόξας. Μονάχα το ιερό της Αφροδίτης του Έρυκα δεν έπαψε ποτέ να προσελκύει πιστούς. Η φήμη του μεγάλωνε στο πέρασμα των αιώνων.
Στους προσφέροντας πιστούς δώρα στο ιερό της Αφροδίτης οι ιέρειες της Αφροδίτης προσέφερον κι αυτές δώρα πιστεύοντας πως ευχαριστούσαν τη θεά. Σήμερα οι όμορφες σεμνές κοπέλες του Έρυκα περπατούν καλοχτενισμένες με σκυφτό κεφάλι -έτσι τις θέλει το έθιμο- στα στενά πλακόστρωτα δρομάκια και ειπώθηκε πως θεωρούνται ιέρειες της θεάς. Ο Βιργίλιος, ιστορικός ρωμαίος, για να κολακεύσει τις 9 αρχαίες ελληνικές Μούσες της ελ. μυθολογίας, τις έλεγε Σικελιανές.
«ΤΑ ΒΡΑΥΡΩΝΙΑ». «Τα Βραυρώνια» ήσαν εορτή προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος Βραυρωνίας. Οι επίτοκες γυναίκες την επικαλούνταν για τον αίσιο τοκετό και οι αρτίκοες (λεχώνες) για την προστασία των βρεφών τους. Η θεά είχε το ιερό της στην Βραυρώνα της Αττικής. Αργότερα οι Αθηναίοι ίδρυσαν ιερό προς τιμή της και στην Ακρόπολη. Η γιορτή γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια με πομπή από την Αθήνα μέχρι το Ιερό της Βραυρώνας.
Επίσης και στον Πειραιά η ίδια θεά είχε ιερό στην χερσόνησο της Μουνιχίας. Αργότερα η γιορτή της συνέπιπτε με την 16η ημέρα του μήνα Μουνιχιώνα (στο τέλος Απριλίου) και συνδέθηκε με τη ναυμαχία της Σαλαμίνος και εμπλουτίστηκε με ναυτικούς αγώνες.
21.«ΤΑ ΜΟΥΝΙΧΙΑ». «Τα Μουνίχια» ήταν εορτή στην Αθήνα που ετελείτο την πρώτη ημέρα του μηνός Μουνιχιώνα (15 Απριλίου-15 Μαϊου, 10ο μήνα του αττικού έτους) και περιελάμβανε μία πομπή προς τιμή της θεάς Αρτέμιδος, προς την οποία προσέφερον γλυκά που πέριξ αυτών είχον αναμμένα κεριά-λαμπάδες. Τελούνταν δε νεανικοί αγώνες. Ορίστηκε η εορτή αυτή εις ανάμνησιν της Ναυμαχίας της Σαλαμίνος με τους Πέρσες, κατά την οποία (ναυμαχία) η Άρτεμις ως Πανσέληνος έδινε φως στους Αθηναίους.
«ΤΑ ΑΜΑΡΥΣΙΑ». «Τα Αμαρύσια» ήσαν εορτή στον Δήμο Αθμόνου (στο σημερινό Μαρούσι) Αθήνας. Κατά την εορτή τούτη ετιμάτο η θεά Άρτεμις. Εγένοντο αγώνες και πομπή προς το Ιερό του Αθμόνου που λεγόταν Αμαρύσιον. Το όνομα επέζησε στο σημερινό Αμαρούσιον ή Μαρούσι.
«ΤΑ ΘΑΡΓΗΛΙΑ». «Τα Θαργήλια» ήτο εορτή κατά οποία ετιμάτο ο θεός Απόλλων κατά τον μήνα Θαργηλιώνα (15 Μαϊου-15 Ιουνίου, 11ο μήνα του αττικού έτους). Την πρώτη ημέρα οι πολίτες καθάριζαν την πόλη της Αθήνας. Η καθαριότητα ήτο σημάδι εξαγνισμού της πόλεως Αθήνας.
«ΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ». «Τα πλυντήρια» ήτο εορτή που γινόταν κι αυτή κατά τον ως άνω μήνα Θαργηλιώνα. Εορτή του καλοκαιριού που είχε σαν πυρήνα τον τελετουργικό καθαρμό της πόλης και ήταν γνήσια θρησκευτική. Ήτο η ημέρα του λουτρού της θεάς Αθηνάς. Κάθε χρόνο οι Αθηναίοι μετέφεραν στο Φάληρο το παλιό θαυματουργικό ξύλινο άγαλμα (ξόανο) της Αθηνάς Πολιάδος και εκεί το βύθιζαν στη θάλασσα για να τον απαλλάξουν από τον «προσιζάνοντα ρύπον». Την εποπτεία του καθαρισμού του αγάλματος και του ευπρεπισμού του ναού της Αθηνάς είχαν οι Πραξιεργίδαι, ιερατική οικογένεια, της οποίας μέλη κατέβαζαν το άγαλμα από το βάθρο και το παρέδιδαν σε δύο κοπέλες ονομαζόμενες πλυντρίδες ή λουτρίδες, για να το συνοδεύσουν μεταφερόμενο στο Φάληρο και εκεί να το πλύνουν. Οι μη θεάρεστες πράξεις των Αθηναίων όλης της χρονιάς με το πλύσιμο του αγάλματος της Αθηνάς διασκορπίζονταν στην θάλασσα και με το στήσιμο του αγάλματος στη θέση του η πόλη της Αθήνας γινόταν τελετουργικά πάλι καθαρή. Στο μεταξύ είχε ολοκληρωθεί και ο ευπρεπισμός του ναού της Αθηνάς. Το πλύσιμο είχε το νόημα του εξαγνισμού ολόκληρης της πόλης Αθήνας. Η Αθηνά εξάλλου ήταν η προστάτιδα της. Οι πολίτες προσέφεραν στη θεά γλυκά από ξερά σύκα.
«ΤΑ ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΑ». «Τα Σκιροφόρια» ήταν εορτή κατά τον τελευταίο μήνα του αθηναϊκού χρόνου, ήτοι τον Σκιοφοριώνα (15 Ιουνίου-15 Ιουλίου, 12ο μήνα του αττικού έτους). Η εορτή αυτή περιελάμβανε κοινή θυσία για την Δήμητρα, την κόρη της Περσεφόνη, την Αθηνά και τον Ποσειδώνα.
«ΤΑ ΔΙΠΟΛΙΑ» ή «ΔΙΙΠΟΛΙΑ» ή «ΔΙΠΟΛΙΕΙΑ» «Τα Διπόλια» Ή «Διιπόλια» ή «Διπολίεια» ήσαν εορτή που ετελείτο μέσα στον ως άνω μήνα Σκιοφορίωνα, τέλη Ιουνίου ή αρχές Ιουλίου, μετά τον αλωνισμό. Στη γιορτή αυτή θυσίαζαν ένα βόδι από αυτά που εχρησιμοποιούντο δι΄ άροσιν (=όργωμα) προς τιμήν του θεού Διός Πολιέως. Ο ναός του Διός Πολιέως βρισκόταν ΒΑ του Παρθενώνος και Α του μεγάλου βωμού της Αθηνάς. Τοποθετούσαν στον βωμό του ναού σιτάρι και κριθάρι. Ο προς θυσία «βους αροτήρ» πλησίασε ανυποψίαστος. Καθώς έτρωγε τους καρπούς ο βουφόνος σκότωνε τον βου με τσεκούρι, το οποίο άφηνε εκεί και έφευγε, επειδή η πράξη ως ένα βαθμό εθεωρείτο ανίερη. Έτσι εκείνοι που αναζητούσαν τον ένοχο εύρισκαν μόνο το τσεκούρι, το οποίο και καταδίκαζαν. Ο βουφόνος, και όταν ακόμη συλλαμβανόταν, απαλλασσόταν με το ψευδοεπιχείρημα ότι το ζώο είχε ασεβήσει πρώτον γιατί είχε μπει στο ναό και δεύτερον γιατί έτρωγε καρπούς αφιερωμένους στο θεό Δία.
«ΤΑ ΑΡΡΗΦΟΡΙΑ». Τα Αρρηφόρια» ήσαν εορτή στην αρχαία Αθήνα εντός του ως άνω μήνα Σκιοφοριώνα, προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. Μερικές τελετές της Αθηνάς εγένοντο από δύο κορίτσια που ελέγοντο Αρρηφόροι.
«ΤΑ ΣΚΙΡΑ». «Τα Σκίρα» ονομάζονταν «άρρητα ιερά» παρόμοια με τα ιερά των Αρρηφορίων. Η γιορτή των Σκίρων συνδέεται με την τοποθεσία Σκίρον, επί της Ιεράς οδού στην Αθήνα από Κεραμεικό μέχρι Κηφισσό. Τα αθηναϊκά Σκίρα εορτάζονταν κατά τον ως άνω μήνα Σκιοφοριώνα. Με πομπή μεταφέρονταν άρρητα ιερά στον Σκίρο, πιθανόν σε ιερό της Δήμητρας που ήταν κοντά στον Κηφισσό. Κατά την γιορτή γινόταν προσφορά στην θεά Δήμητρα. Τοποθετούνταν σε βαθιά κοιλώματα μικροί χοίροι « δια το πολύτοκον του ζώου» και άλλα αντικείμενα με δύναμη ευφορίας, όπως ζυμωμένα με αλεύρι ομοιώματα φαλλών και φιδιών, καθώς και κλαδιά κουκουναριάς με τους καρπούς τους «δια το πολύγονον του φυτού». Τα χοιρίδια και τα αντικείμενα αυτά λέγονταν «θεσμοί» ή «θεσμά». Βλέπε και σύμβολο παρόντος 11 : «ΤΑ ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑ».
«ΤΑ ΕΦΕΣΙΑ». Στην αρχαία Ελλάδα «Τα Εφέσια» ήσαν θρησκευτική εορτή της θεάς Αρτέμιδος, με τελετές μάλλον εκλεπτυσμένες, ώστε σε έγγαμες και κόσμιες γυναίκες δεν ήσαν προσιτά «τα Εφέσια» (Θουκυδίδη Γ 104. – Στράβων ΙΔ 639. – Διον. Αλκ. Δ 229). ). Κατά τη διάρκεια της εορτής τούτης τελούνταν φιλολογικό και γυμνικοί αγώνες. Οι γιορτές αυτές ετελούντο στην ιωνική Έφεσο και στην ιωνική Αθήνα. Τα Εφέσια ήσαν εορτή των Ιώνων, είχαν δε θρησκευτικό και πολιτικό χαρακτήρα και επεδίωκαν την πολιτική σύνδεση των ιωνικών πόλεων της μικροπολιτικής Ελλάδος με την αποικιακή Ελλάδα, την Ελλάδα του Πόντου, της Μικράς Ασίας και της Σικελίας-Κατω Ιταλίας Τα Εφέσια συνέχιζαν να τελούνται μέχρι και την εποχή του Έλληνος Ποντίου γεωγράφου Στράβωνα από την Αμάσεια του Πόντου (64 π.Χ. – 24 μ.Χ.).
«ΤΑ ΔΗΛΙΑ». «Τα Δήλια» έλαβαν την ονομασία τους εκ της Δήλου. Στο ιωνικό νησί Δήλος των ιωνικών Κυκλάδων μας ετελείτο εορτή προς τιμήν του θεού Απόλλωνος, ο οποίος κατά την ελληνική μυθολογία εγεννήθη, όπως και η αδελφή του Άρτεμις, στο εν λόγω νησί. Απόλλων και Άρτεμις ήσαν παιδιά του Δία και της Λητούς. Ο θεός Απόλλων ελατρεύετο υπερβολικά υπό των Ιώνων, διότι εθεωρείτο πατέρας του γενάρχη τους Ίωνα, βασιλέως της Αθήνας. Η εορτή αυτή ελέγετο «Δήλια» και ήτο εορτή πανιώνιας λατρείας προς τον θεό αυτό. Κατ΄ αυτήν συγκεντρώνονταν όλοι οι Ίωνες, από Αθήνα, Αττική, Εύβοια, Κυκλάδες, Μικρασιατική Ιωνία, κ.λ.π. Τούτο μαρτυρείται ρητά τόσον από τον «Ύμνον εις Απόλλωνα» που εψάλλετο όσον και από τον ιστορικό μας Θουκυδίδη. «Όποιος δει τους Ίωνες σ΄ αυτό το πανηγύρι, θα πιστέψει ότι δεν γερνούν ποτέ και δεν πεθαίνουν» λέγει ο ποιητής. Οι προσκυνητές Ίωνες προσέρχονταν στο νησί και την εορτή με τις γυναίκες και τα παιδιά τους φορώντας τους χαρακτηριστικούς μακρείς χιτώνες, που συνήθιζαν να φορούν οι Ίωνες. Κατά την θρησκευτική αυτή εκδήλωση διεξάγονταν αγώνες αθλητικοί, χορευτικοί, μουσικοί. Η εορτή έδινε την ευκαιρία γνωριμίας και επαφής μεταξύ των Ιώνων από διαφορετικές ιωνικές πόλεις-κράτη και την αφορμή για καλλιέργεια και διαμόρφωση μίας ιωνικής συνείδησης. Η παρουσία δε και εκπροσώπων άλλων ελληνικών φύλων [Δωριέων, (Δωριέων εκ Πελοποννήσου, εξ Ελληνικής Μακεδονίας, εκ Κρήτης, εκ Δωδεκαννήσων), Αιολέων, Αχαιών] στην θρησκευτική αυτή εορτή συνέβαλε και συντελούσε στη συνειδητοποίηση της ελληνικής εθνικής ενότητος.
«ΤΑ ΛΑΦΡΙΑ». «Τα Λάφρια» ήσαν εορτή προς τιμή της θεάς Αρτέμιδος. Στα πλαίσια αυτής της εορτής ρίχνονταν ζωντανά ζώα στην πυρά και καίγονταν.
«ΤΑ ΘΕΟΞΕΝΙΑ». «Τα Θεοξένια» ήσαν εορτή, κατά την οποίαν υπετίθετο ότι ο εορταζόμενος θεός φιλοξενούσε και τους άλλους εγχώριους θεούς. Συνηθέστατα ετελείτο προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Η εορτή μνημονεύεται ότι ετελείτο στην αρχαία πόλη Πελλήνη Αχαϊας, στους Δελφούς, στην νήσο Πάρο, και στην αρχαία ελληνική πόλη Ακράγαντα της Κάτω Ιταλίας.. Στην νήσο Πάρο των Κυκλάδων και στην πόλη Ακράγαντα της Κάτω Ιταλίας ετελείτο προς τιμήν των Διοσκούρων ως φιλόξενους, ως «οικοδεσπότες» τρόπον τινα. Διόσκουροι : Τα δύο αδέλφια Κάστωρ και Πολυδεύκης, υιοί του θεού Δία, μεταμορφωθέντος σε κύκνο, και της Λήδας, γυναικός του Τυνδάρεω, βασιλέως της Σπάρτης, γι΄ αυτό λέγονται πολλές φορές και Τυνδαρίδαι. Στις εστιάσεις εκαλούντο και επίσημοι ξένοι Έλληνες, δηλ. μη τοπικοί, όπως ο Πίνδαρος στους Δελφούς.
«ΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». «Τα Ελευθέρια» ήσαν : Α. Εορτή προς τιμήν του Ελευθερίου Διός στην πόλη Πλαταιές, μετά την εν Πλαταιαίς μάχη και εις ανάμνησιν της από τον περσικό ζυγό ελευθέρωσής της. Η εορτή αυτή καθιερώθηκε πανελληνίως αλλά μετά από λίγο μετέπεσε σε τοπική εορτή (Στράβων 8, 632 – Πλούταρχ. Αριστ. ΚΔ). Β. Στην Σάμο ήτο εορτή προς τον θεό Έρωτα. Γ. Εορτή των απελευθέρων (δούλων που έγιναν ελεύθεροι).
«ΤΑ ΑΚΤΙΑ». «Τα Άκτια» ήσαν θρησκευτική εορτή με αγώνες προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Στην δεξιά είσοδο του Αμβρακικού υπάρχει το ακρωτήριο Άκτιο. Εκεί υπήρχε ο περίφημος ναός του θεού Απόλλωνος. Στο Άκτιο το 31 π.Χ. ο Αύγουστος νίκησε τον Αντώνιο σε ναυμαχία. Ο Αύγουστος καλλώπισε το ναό του Απόλλωνος και καθιέρωσε τριετηρική (ανά τριετία τελούμενη) θρησκευτική εορτή: «Τα Άκτια» (Θουκυδίδ. Α, 29, -Στράβων Ζ, 325. Ι, 451).
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι στην Αρχαία Αθήνα ετελούντο εορτές καθ΄ όλους τους 12 μήνες του αρχαίου αττικού ημερολογίου, ήτοι καθ΄ όλο το έτος. Ο Περικλής, κατά τον ιστορικό Πλούταρχο, έλεγε : «Η Αθήνα έχει εορτές από την αρχή μέχρι το τέλος του χρόνου».
Όλες οι προαναφερόμενες εορτές είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα και οι περισσότερες εξ αυτών συνοδεύονταν από αγώνες (αθλητικούς, μουσικούς, δραματικούς κ.λ.π.) και προσέβλεπαν στην καρποφορία της γης και την γονιμότητα.
Βιβλιογραφία :
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Β΄ Αρχαϊκός Ελληνισμός
Η θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα Νικολάου Παπαχατζή, Εκδοτική Αθηνών,1996
Ελληνική Μυθολογία Τόμος Β΄ ΟΙ ΘΕΟΙ , Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986
4.Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας Τόμος Α΄, Αλεξάνδρου Ραγκαβή, Αθήνα1888
5.Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας Τόμος Β΄, Αλεξάνδρου Ραγκαβή, Αθήνα1891
Ιστορία των Αρχαίων Χρόνων ως το 30 π.Χ. των κ.κ. Λάμπρου Τσακτσίρα – Μιχάλη Τιβερίου, Έκδοση ΙΔ, Αθήνα 1995.
Αρχαία Ιστορία των κ.κ. Θεοδώρου Κατσουλάκου, Γεωργίας Κοκκορού-Αλευρά, Βασιλείου Σκουλάτου
Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Αρχαίων Ελλήνων του κ. Robert Flaceliere, Αθήνα 1988.
Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ιωάννου Σταματάκου, Αθήναι 1972
11.Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης κ. Γεωργίου Μπαμπινιώτη
Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας κ.κ. Τεγόπουλου- Φυτράκη. 19-3-2025
