Είναι γεγονός ότι πανδημία του Covid-19 προκάλεσε αύξηση των θανάτων υψηλότερη από την αναμενόμενη, μειώνοντας το προσδόκιμο ζωής σε όλη την Ευρώπη. Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση της Κομισιόν για την κατάσταση της υγείας στην Ελλάδα, μεταξύ του 2019 και του 2022 το προσδόκιμο ζωής μειώθηκε κατά ένα έτος, επιστρέφοντας σε επίπεδα που είχαν να καταγραφούν από το 2012.

Η νέα μελέτη του καθηγητή δημογραφίας Βύρωνος Κοτζαμάνη, διευθυντή του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα από τις αναλύσεις της Koμισιόν και επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα: Ποιες από τις 26 χώρες της ΕΕ χώρες της ΕΕ κατάφεραν να ανακάμψουν πλήρως από την πανδημία υπερβαίνοντας τα επίπεδα προσδόκιμου ζωής που είχαν καταγράψει το 2019; Ποιες δεν τα κατάφεραν και πώς κινήθηκε η χώρα μας;

Η Ελλάδα δεν ανέκαμψε από τον Covid-19
Η έρευνα του ΙΔΕΜ εξετάζει τόσο το προσδόκιμο ζωής κατά της γέννηση όσο και στην ηλικία των 65 ετών.

Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει ότι στη χώρα μας τα προσδόκιμα ζωής ανέκαμψαν μεν το 2023, αλλά όχι αρκετά για να ξεπεράσουν τα επίπεδα του 2019. Αντιθέτως οι περισσότερες χώρες της ΕΕ ανέκαμψαν πλήρως. Όχι μόνο ξανάπιασαν το νήμα της ανοδικής πορείας του προσδόκιμου ζωής, που είχε ανακοπεί από την πανδημία, αλλά ξεπέρασαν τα επίπεδα του 20219.

Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα συνεχίζει να εντάσσεται, όπως και το 2019, στην ενδιάμεση ομάδα των χωρών της ΕΕ όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση.

Βρισκόμαστε ωστόσο σε πολύ χειρότερη μοίρα από ό,τι ήμασταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν στην ομάδα των χωρών με τα υψηλότερα προσδόκιμα ζωής. Σήμερα βρισκόμαστε στην 14η θέση στην πανευρωπαϊκή κατάταξη, έχοντας χάσει την προνομιακή θέση που κατείχαμε 30 χρόνια πριν.

Ρεκόρ θνησιμότητας στην Ελλάδα του Covid
Οι επιπτώσεις του Covid-19 ως προς το πλήθος των θανάτων που προκαλούν, διαφέρουν από χώρα σε χώρα, εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων: Το διαφορετικό πληθυσμιακό μέγεθος, την πληθυσμιακή γήρανση, καθώς η πανδημία έθιξε πολύ περισσότερο τους ηλικιωμένους, την επάρκεια και την ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας κ.α.

Οι έρευνες που μελετούν τις επιπτώσεις του Covid-19 στις χώρες της ΕΕ, για να «αδρανοποιήσουν» τις διαφορές σε πληθυσμιακό μέγεθος, γήρανση κ.λπ, εξετάζουν ένα συγκεκριμένο τύπο δείκτη: Το προτυποιημένο λόγω της πανδημίας ποσοστό θνησιμότητας, ποσοστό που εκφράζεται σε υπερβάλλοντες θανάτους ανά 10.000 άτομα.

Με βάση τον δείκτη αυτόν, που είναι οι 8 υπερβάλλοντες θάνατοι ανά 10.000 άτομα, η Ελλάδα είχε την υψηλότερη υπερβάλλουσα θνησιμότητα από τις 15 χώρες μέλη της Ένωσης προ των διαδοχικών διευρύνσεων της. Πρόκειται για τον «σκληρό» πυρήνα της Ευρώπης, που περιλαμβάνει το σύνολο των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών συν το Ηνωμένο Βασίλειο που ήταν μέλος της ΕΕ ως το 2020.

Αυτό που «σώζει» την παρτίδα για την Ελλάδα -σε όρους στατιστικών δεδομένων – και την τοποθετεί κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο είναι ότι οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης, του πρώην σοσιαλιστικού μπλοκ είχαν υψηλότερο δείκτη υπερβάλλουσας θνησιμότητας την περίοδο της πανδημίας. Μάλιστα στις πέντε από αυτές ο δείκτης ήταν υπερδιπλάσιος από ό,τι στην Ελλάδα.

Ποιοι ανέκαμψαν από την πανδημία
Την περίοδο της πανδημίας τα προσδόκιμα ζωής εξαιτίας της υπερβάλλουσας θνησιμότητας, σε όλες τις χώρες, μειώθηκαν, για να ανακάμψουν μόλις το 2023.

Η ανάκαμψη όμως αυτή όμως δεν οδήγησε παντού στην επαναφορά των δεικτών στα προ-της-πανδημίας επίπεδα.

Συγκεκριμένα η Eurostat καταγράφει τα εξής:

Όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής στη γέννηση στους άνδρες και στις γυναίκες, το 2023 ο μέσος όρος στην ΕΕ-26 είναι αυξημένος κατά 0,4 και 0,2 έτη αντίστοιχα σε σχέση με το 2019 (δεν διατίθενται δεδομένα για το 2023 από την EUROSTAT για την Γερμανία).

Σε επτά όμως από τις 26 χώρες για τους άνδρες και σε οκτώ για τις γυναίκες, τα προσδόκιμα παραμένουν χαμηλότερα ή ακόμη και τα ίδια με αυτά του 2019. Η Ελλάδα εντάσσεται στις ομάδες των χωρών αυτών, καθώς, σε σχέση με το 2019, το 2023 έχει χαμηλότερο προσδόκιμο στη γέννηση κατά 0,2 έτη στους άνδρες (79,00 έναντι 79,2 έτη) και σταθερό στις γυναίκες (84,2 έτη).

Τι συνέβη με τους 65άρηδες;
Όσον αφορά το προσδόκιμο στα 65 έτη στους άνδρες και στις γυναίκες, η αύξησή του ανάμεσα στο 2019 και το 2023 ανέρχεται στα 0,2 και 0,1 έτη αντίστοιχα στο μέσο όρο της ΕΕ. Αύξηση μικρότερη από ό,τι το προσδόκιμο κατά τη γέννηση.

Σε έξι όμως χώρες – ανάμεσά τους και στην Ελλάδα το προσδόκιμο ζωής παραμένει χαμηλότερο ή ίσο με αυτό του 2019.

Για τους άντρες 65 ετών και άνω η πανδημία «έκοψε» από το προσδόκιμο μισό χρόνο ζωής σε σχέση με το 2019. Για τις γυναίκες άνω των 65 το προσδόκιμο ζωής παρέμεινε σταθερό, στα 21,7 έτη.

Πηγή: in.gr