Ένας τόπος δεν φαίνεται μόνο στο πιάτο, όπως καλά γνωρίζουν επισκέπτες και επισκέπτριες που αναζητούν αυθεντικές γευστικές εμπειρίες στους ταξιδιωτικούς τους προορισμούς. Φαίνεται και στο ποτήρι. Ειδικά στους προορισμούς εκείνους που συνδέονται με σημαντικές αμπελουργικές ζώνες και φημισμένα τοπικά κρασιά, όπως εκείνοι της Δυτικής Μακεδονίας. Στη γη των γαλήνιων λιμνών, που χαρακτηρίζουν το φυσικό τοπίο και διαμορφώνουν το μικροκλίμα της, η αμπελουργία και η οινοπαραγωγή αποτελούν ισχυρό κομμάτι της ταυτότητας του τόπου προικίζοντάς την με ιδιαίτερα στοιχεία.

Η «ψυχή» του τόπου στο ποτήρι
Στα αμπελοτόπια της Δυτικής Μακεδονίας οι οινόφιλοι και οι οινόφιλες δεν δοκιμάζουν απλά το γλυκόπιοτο λιαστό κρασί της Σιάτιστας, το φινετσάτο ξινόμαυρο του Αμυνταίου ή το πιο σπάνιο μοσχόμαυρο των Γρεβενών και της Κοζάνης, αλλά γεύονται στο ποτήρι την «ψυχή» μια ολόκληρης περιοχής: τα κληροδοτήματα των παραδόσεών της, τη γευστική κουλτούρα της, το έργο της φύσης, των νερών και των εδαφών της, το μεράκι, τον μόχθο και την επινοητικότητα των ανθρώπων της. Θεωρητικά τουλάχιστον. Κατά πόσο συμβαίνει και στην πράξη, αυτό είναι άλλο θέμα. Αν, δηλαδή, ο οινοτουρισμός της Δυτικής Μακεδονίας είναι στα επίπεδα που θα τον ήθελαν οι κάτοικοί της και τα άξια οινοποιεία της, αν μπαίνει στο πλάνο και αν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των ταξιδιωτών και αν θα μπορούσε να πάει η ωραία αυτή ιδέα ακόμη καλύτερα για όλους, είναι θέματα που σηκώνουν βέβαια αρκετή συζήτηση. Μια συζήτηση που έχει ήδη ξεκινήσει.

Το οινικό συνέδριο στο Αμύνταιο
Με τα καίρια ζητήματα του οινοτουριστικού προϊόντος της περιοχής τους καταπιάστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι σύνεδροι τη δεύτερη μέρα του ευρωπαϊκού οινικού συνεδρίου που οργάνωσε η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με τη στήριξη του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου σε συνεργασία με τοπικούς και αναπτυξιακούς φορείς και το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης. Το σημαντικό Συνέδριο, υπό τον γενικό τίτλο «Τα Οινοπέδια των Λιμνών: Οίνος – Τόπος – Άνθρωποι», το πρώτο του είδους του, πραγματοποιήθηκε στις 27 – 29 Ιουνίου 2025 στο Αμύνταιο Φλώρινας και ήταν κατά γενική ομολογία εξαιρετικά επιτυχημένο τόσο ως προς την προσέλευση όσο και ως προς το γεγονός ότι κατάφερε να συγκεντρώσει μια σειρά αξιόλογων εισηγήσεων απ’ όλο το φάσμα των εμπλεκομένων: επιστήμονες, αμπελουργοί, οινολόγοι, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι του κρασιού, οινόφιλες και οινόφιλοι είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν και να ανταλλάξουν γνώσεις, εμπειρίες και ιδέες που κέντρισαν το ενδιαφέρον. Για την ακρίβεια, 308 σύνεδροι έδωσαν το «παρών» στις διαδικασίες, ενώ 600 επιπλέον άτομα παρακολούθησαν διαδικτυακά τις εργασίες του συνεδρίου μέσω Live Streaming.

Ο οινοτουρισμός στο επίκεντρο

Πλάι στα ζητήματα των τοπικών ποικιλιών, που αναπτύσσονται και εκφράζονται σε μεγάλο υψόμετρο συχνά στο περιβάλλον των λιμνών, και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν νέοι και παλιοί οινοπαραγωγοί, όπως η κλιματική αλλαγή, αλλά και η ραγδαίες εξελίξεις σε τεχνικές και τάσεις, κομβική θέση στις παρουσιάσεις των συνέδρων κατέλαβε και η σχέση του οίνου με την τουριστική και την πολιτιστική ταυτότητα της Δυτικής Μακεδονίας.

Από την πλούσια κουβέντα αναδείχθηκαν ερωτήματα, διαπιστώσεις, συναινέσεις και αναγκαιότητες. Οι πάντες ομονοούν στο ότι η ενίσχυση του οινοτουρισμού, που σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν αποτελεί την πλέον ανερχόμενη διεθνώς τάση ειδικού τουρισμού, είναι κομβικής σημασίας για τη Δυτική Μακεδονία και για περιοχές που μέχρι πρότινος στη συνείδηση του ταξιδιώτη είχαν ταυτιστεί με την παραγωγή ενέργειας -όχι άδικα. Ωστόσο τα οινοτουριστικά πλεονεκτήματά τους είναι μοναδικά και αδιαμφισβήτητα. Έχουν όλων των ειδών τα οινοποιεία (υπερσύγχρονα μεγάλα και φημισμένα μικρότερα), δυνατούς συνεταιρισμούς, ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον, πράγματα που συμβάλλουν γενναιόδωρα στην προσπάθεια μετάβασης στη σφαίρα της βιωσιμότητας είτε αυτή αφορά μοντέλα παραγωγής είτε τουριστική στρατηγική και αμπελοοινικό σχέδιο.

Οινοτουρισμός, αλλά ποιος οινοτουρισμός;
Ποιος όμως είναι τελικά ο στόχος του οινοτουρισμού, για τον οποίο γίνεται τόσος λόγος; Έχει αποκλειστικό σκοπό του να φέρει τον κόσμο στα οινοποιεία, να του δείξει τη διαδικασία παραγωγής, να του δώσει την ευκαιρία να δοκιμάσει τα προϊόντα και τελικά να φύγει με ένα κουτί κρασιά για το σπίτι; Ή μήπως ωφελεί περισσότερο αν λειτουργεί και αντίστροφα, δηλαδή αν οι οινόφιλοι παροτρύνονται από τους τουριστικούς φορείς και τα ίδια τα οινοποιεία να «βγουν έξω» από αυτά με προτεινόμενες διαδρομές πολλαπλών σημείων ενδιαφέροντος; Να ανακαλύψουν τη μαγεία των αμπελώνων, τα αξιοθέατα του τόπου, την ομορφιά της φύσςη του, τις outdoor δραστηριότητες, ένα καφενείο που αξίζει, ένα εστιατόριο με καλή κουζίνα, έναν ξενώνα με ντόπιο πρωινό και όμορφη θέα, κάποιο μαγαζί με αξιόλογα παραδοσιακά και νέα τοπικά προϊόντα;

Αυθεντικότητα και εξωστρέφεια, δύο λέξεις-κλειδιά
Το σε ποιους απευθύνεται το οινοτουριστικό προϊόν και αν είναι υπόθεση «λίγων και εκλεκτών» ή μπορεί να φιλοξενήσει και τον μαζικό, οργανωμένο τουρισμό, παραμένει ένα ερώτημα-τροφή για σκέψη. Είναι ωστόσο βέβαιο ότι οι σημερινοί ταξιδιώτες διψούν για αυθεντικότητα, που η Δυτική Μακεδονία διαθέτει ευτυχώς σε αφθονία και δεν απογοητεύει όποιον φτάσει ως εδώ. Όμως οι ταξιδιώτες διψούν και για πληροφορία, που θα τους βοηθήσει να επιλέξουν το προορισμό τους. Πώς επιτυγχάνεται η απαιτούμενη εξωστρέφεια, κλειδί για τη διεύρυνση της φήμης του προορισμού και τη πολυπόθητη σύνδεση του οίνου με τον σύγχρονο επισκέπτη; Και ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης της τοπικής κοινωνίας -ιδιαίτερα των ασχολούμενων με τον τουρισμό- ώστε να λειτουργεί η ίδια ως ο «ιδανικός ξεναγός» για τους φιλοξενούμενους; Follow the locals λέει η χρυσή εντολή των ταξιδιωτών που αναζητούν την αυθεντικότητα στις γευστικές -και όχι μόνο- εμπειρίες τους. Οι …locals όμως είναι έτοιμοι να καθοδηγήσουν και μέσα από ποιες δράσεις μπορεί να βοηθηθούν γι’ αυτό;

Είναι μάλλον σαφές ότι ο οινοτουρισμός δεν αποτελεί απλώς μια παράπλευρη δραστηριότητα των οινοποιείων, αλλά ολοκληρωμένο τρόπο να συναντηθεί ένα προϊόν με τον τόπο του —και τελικά με τον επισκέπτη. Η Δυτική Μακεδονία διαθέτει όλα τα απαραίτητα υλικά για κάτι τέτοιο: γηγενείς ποικιλίες, παθιασμένους επαγγελματίες, ανθρώπους με γνώση, εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον, σημαντική γαστρονομία και πρόσφορο έδαφος για αγροτουρισμό. Αυτό που απομένει είναι η σύνθεση: ένα κοινό όραμα, συνέργειες ανάμεσα σε περισσότερες πλευρές που θα το υπηρετούν και μια καθαρή στρατηγική συνεκτικότητας που θα δίνει προστιθέμενη αξία σε κάθε υψωμένο ποτήρι και μεμονωμένη γουλιά.

Χριστίνα Τσαμουρά – Food&Travel Editor/ΕΘΝΟΣ