Μία απίθανη ιστορία, ενός θαμμένου αλλά όχι γκρεμισμένου γεφυριού στα Γρεβενά, έγραψε ο Θωμάς Μπιζιούρας στην προσωπική του σελίδα στο Facebook. Θαμμένο εδώ και δεκαετίες κάτω από στρώματα χώματος, λήθης και αδιαφορίας, το πέτρινο γεφύρι της Κιβωτού στα Γρεβενά εξακολουθεί να «στέκει» – αόρατο αλλά ζωντανό. Δεν έχει φωνή, αλλά έχει ιστορία. Και κάποιοι άνθρωποι αποφάσισαν να την αφηγηθούν. Ένα συγκλονιστικό αφιέρωμα στο ξεχασμένο γεφύρι που κάποτε ένωνε ζωές και σήμερα ζητά πίσω το φως του.
Γράφει λοιπόν ο κ. Μπιζιούρας:
“Ένα Γεφύρι Αναπνέει Κάτω από το Χώμα
Αφιέρωμα στο θαμμένο γεφύρι της Κιβωτού Γρεβενών
________________________________________
Κάτω από στρώματα χώματος, ξεχασμένης ιστορίας και αδιαφορίας, αναπνέει ακόμη ένα γεφύρι των Γρεβενών. Ένα γεφύρι από πέτρα και ανθρώπους, από μνήμη και αντοχή. Το γεφύρι της Κιβωτού.
Το ανακάλυψα κάποια στιγμή που μόνο οι λίγοι κάτοικοι της περιοχής γνώριζαν για αυτό. Το «ταξίδι» ξεκίνησε στις αρχές του 2017, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του κ. Γιάννη Κ. Τριβένη “Κιβωτός (Κρύφτσι) Γρεβενών 1398–1924”. Συνεχίστηκε τον Ιούλιο του 2018, όταν μαζί με τον τότε πρόεδρο του χωριού, κ. Πολυχρόνη Τσουφλίδη, καταφέραμε να μπούμε κάτω από τη γη μέσω ενός αγωγού ομβρίων υδάτων, να το μετρήσουμε και να το φωτογραφίσουμε. Εκείνες οι φωτογραφίες δεν ήταν απλώς ντοκουμέντα — ήταν απόδειξη ζωής. Ήταν φωνή.
Ψηφιακή αναπαράσταση όπως θα μπορούσε να ήταν σήμερα το πανέμορφο γεφύρι της Κιβωτού Γρεβενών.
Ένα γεφύρι που δεν μοιάζει με κανένα άλλο
Το πότε ακριβώς χτίστηκε παραμένει άγνωστο. Υπάρχει ένα χάραγμα «1872» σε μία από τις πέτρες του, πιθανόν από επισκευή. Ωστόσο, η μορφή του παραπέμπει σε εποχές παλαιότερες. Οι πέτρες του δεν θυμίζουν τα υπόλοιπα παραδοσιακά γεφύρια των Γρεβενών· φέρουν τη σφραγίδα μιας αρχιτεκτονικής λιτότητας και μεγαλοπρέπειας, ασυνήθιστης για την περιοχή. Σύμφωνα με γεωλόγους του τότε Γεωπάρκου Γρεβενών, το υλικό προέρχεται πιθανότατα από κοντινό νταμάρι μεταξύ Κιβωτού και Μηλιάς.
Το άνοιγμα της καμάρας του είναι 5,20 μέτρα και το ύψος της 4 μέτρα. Εκείνο όμως που εντυπωσιάζει είναι το πλάτος του καταστρώματός του: έξι (6) ολόκληρα μέτρα — το πιο πλατύ γεφύρι στα Γρεβενά και ένα από τα πιο πλατιά της Ελλάδας, ίσως και των Βαλκανίων. Ένα τέτοιο πλάτος δύσκολα δικαιολογείται λειτουργικά. Δεν βρισκόταν σε κύριο οδικό άξονα, ούτε γεφύρωνε μεγάλο ποτάμι. Ίσως ήταν περισσότερο έργο επίδειξης, δύναμης και γοήτρου. Ίσως, ακόμη, να σχετίζεται με μια αρχαία σημαντική πόλη στον διπλανό Άγιο Γεώργιο, ακμαία στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια.
________________________________________
Μια κοινότητα γύρω από τη βρύση και το γεφύρι
Η Κιβωτός Γρεβενών αναδείχθηκε ως κοινότητα με την εγκατάσταση προσφύγων μετά το 1923-24 και για πάνω από 5 δεκαετίες το γεφύρι κοσμούσε το κέντρο της.
Σύμφωνα με το βιβλίο της Πηνελόπης Ηλιάδου «Κιβωτός», πάνω στο γεφύρι υπήρχε χαμηλό προστατευτικό στηθαίο, περίπου 50 εκ. Το ύψωσαν οι πρόσφυγες σε 80–90 εκ. για λόγους ασφάλειας, προσθέτοντας μαρκίζες.
Δίπλα του κυλούσε η ζωή: η πέτρινη βρύση κοντά στο γεφύρι, οι γυναίκες που έπλεναν πάνω στις φαρδιές πλάκες, οι άντρες που κάθονταν στις άκρες του, τα παιδιά που έπαιζαν κάτω από την καμάρα, πηδώντας από τη μεγάλη πέτρα που βρισκόταν εκεί, το «βάθρο» του αρχηγού της παρέας.
Τμήμα του γεφυριού με κατοίκους της Κιβωτού (1950 περίπου).
Αρχείο Γεωργίου και Ιουλίας Μακρίδη.
Πηγή: Γιάννη Κ. Τριβένη “Κιβωτός (Κρύφτσι) Γρεβενών 1398-1924”, (Εκδ. Κοκκινιά 2013)
________________________________________
Η αρχή της λήθης
Όπως συχνά συμβαίνει με τα πιο πολύτιμα, η άγνοια και η αμέλεια ήρθαν σιωπηλά. Την περίοδο 1979–1980, στο όνομα της «εξυγίανσης» και της χωροταξικής αναδιάρθρωσης, το γεφύρι θάφτηκε. Κυριολεκτικά. Θάφτηκε από τον τότε πρόεδρο του χωριού. Χωρίς μελέτη, χωρίς σεβασμό. Η αγκαλιά του χώματος έγινε το σάβανο ενός μνημείου.
________________________________________
Το χωριό θυμάται. Οι αρχές, όχι.
Τον Σεπτέμβριο του 2018, μετά από δημόσιες αναρτήσεις και προσωπική μου πρωτοβουλία, οργανώθηκε Λαϊκή Συνέλευση των Κατοίκων της Κιβωτού. Παρόντες: εκπρόσωποι της Περιφέρειας και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δυτικής Μακεδονίας. Το χωριό είπε ένα ομόφωνο Ναι στην ανάδειξη του γεφυριού. Οι αρχές δεσμεύτηκαν δημόσια: θα γίνει αρχαιολογική τεκμηρίωση, τεχνική αποκατάσταση, τουριστική αξιοποίηση.
Αλλά τίποτε δεν έγινε. Τίποτε. Απολύτως.
Κάτω από τη γή, κάτω από την καμάρα του θαμμένου γεφυριού.
________________________________________
Η σημασία του σήμερα
Το γεφύρι δεν είναι πια μόνο πέτρα. Είναι σύμβολο. Σύμβολο εγκατάλειψης αλλά και αντοχής. Είναι μια αρχιτεκτονική, ιστορική και συναισθηματική παρακαταθήκη. Και περιμένει – ακόμη – τη δεύτερη ευκαιρία του.
Η αποκάλυψή του δεν είναι έργο πολυτελείας. Είναι χρέος. Προς τους τεχνίτες που το ‘χτισαν. Προς τα παιδιά που μεγάλωσαν γύρω του. Προς την ίδια την ψυχή του τόπου μας.
Το γεφύρι αυτό θα μπορούσε εύκολα να ενταχθεί σε μια εκπληκτική διαδρομή πολιτιστικού, τουριστικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, μαζί με:
• Τις εξαιρετικές Ιαματικές Πηγές της Κιβωτού, που και αυτές αραχνιάζουν παρατημένες
• Το Γεφύρι του Πασά στον Αλιάκμονα (που ακόμη περιμένουμε την αναστήλωσή του από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας / Region of Western Macedonia)
• Το πέτρινο γεφύρι της Πραμόριτσας και το άλλο ξεχασμένο και παρατημένο πέτρινο μονότοξο γεφύρι του Τζινέλη στο Κληματάκι Γρεβενών
• Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο διπλανό χωριό της Μηλιάς, με τους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες στον κόσμο
• Το Μοναστήρι του Ταξιάρχη που αναστηλώνεται
• Η παλιά Κούλια της Λόχμης και η υπεραιωνόβια βελανιδιά που βρίσκεται κοντά
________________________________________
Επίλογος
Μπήκα κάτω από τη γη για να το συναντήσω. Το βρήκα ζωντανό. Με την καμάρα του ακέραια. Με τις πέτρες του αγέρωχες. Δεν ζητά πολλά. Μονάχα να αναπνεύσει ξανά στο φως.
Αυτό το γεφύρι δεν έχει φωνή.
Και ούτε μιλά κανείς για αυτό.
Γι’ αυτό και μιλώ εγώ για λογαριασμό του.
Μπας και ντραπούν αυτοί που έπρεπε πρώτοι να το θυμούνται.
Κάτω από τη γή, κάτω από την καμάρα του θαμμένου γεφυριού.
Ο Καημός ενός Γεφυριού
Ο ποταμός το ήξερε, και η μάνα του το ίδιο,
πως κάτω από την Κιβωτό ήταν παραχωμένη,
Καμαρωτή μια γέφυρα με το πλατύ της τόξο.
Και το κρατήσαν μυστικό, σαράντα τόσους χρόνους.
Να ξεχαστεί η γέφυρα, να λείψει από τον κόσμο!
Μα λάλησε η γέφυρα, φωνή, καημό μεγάλο:
“Σαράντα χρόνους άντεξα, μα άλλο δεν αντέχω!
Θέλω τον ήλιο να ειδώ, να βγω, να ξεμουδιάσω.
Θέλω ανθρώπους κι άλογα να κουβαλώ στην πλάτη.
Θέλω παιδιά να τρέχουνε κάτω απ’ την καμάρα
κι ο αρχηγός απ’ τα παιδιά να στέκεται στην πέτρα,
την μία, την μονάκριβη που έχω από κάτω.
Έχω τις ρίζες μου παλιές, το σόι μου μεγάλο,
παππού έχω στον Όλυμπο, γιαγιά στην Ελιμεία.
Γι’ αυτό φωνάζω κι αλυχτώ: ξεθάψτε με να ζήσω!”
________________________________________
Πηγές:
Γιάννης Κ. Τριβένης, “Κιβωτός (Κρύφτσι) Γρεβενών 1398–1924”, Εκδ. Κοκκινιά 2013
Πηνελόπη Ηλιάδου, “Κιβωτός”, 2004
Σελίδα Facebook Κιβωτός Γρεβενών”
πηγή: mikropragmata
